Το Τσερνομπίλ σε ρόδες.

Πρόκειται για τον συρμό που τον προηγούμενο Νοέμβριο μετέφερε 123 τόννους ραδιενεργών κατάλοιπων από τη Γαλλία στη Βόρεια Γερμανία. Ο ειδικά σχεδιασμένος συρμός χρειάσθηκε τρεις μέρες για να πραγματοποιήσει τη μεταφορά, όχι μόνο λόγω της χαμηλής ταχύτητάς του, αλλά και λόγω των καθυστερήσεων που προξένησαν οι 3.000 διαδηλωτές που είχαν ξαπλώσει στις ράγες του σιδηροδρόμου. Τα μεταφερόμενα κατάλοιπα εξέπεμπαν τουλάχιστον διπλάσια ραδιενεργό ακτινοβολία από αυτήν της καταστροφής του Τσερνομπίλ και οι πληθυσμοί κατά μήκος της διαδρομής του τρένου δεν είχαν ειδοποιηθεί γι’ αυτό. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ποσότητα ραδιενεργών καταλοίπων που μεταφέρθηκε με τον τρόπο αυτό.

Η μεταφορά ραδιενεργών καταλοίπων γίνεται από το 1996 από τη Γαλλία στη Γερμανία και αντιστρόφως, μετά από κατεργασίες που τα πυρηνικά ραδιενεργά κατάλοιπα υφίστανται στη Γαλλία. Οι κατεργασίες αυτές εξασφαλίζουν το 95% του πυρηνικού υλικού για επαναχρησιμοποίηση και περιορίζουν τον όγκο των καταλοίπων κατά 90%. Παρόμοιες μεταφορές από και προς τη Γαλλία γίνονται από την Ιαπωνία, την Ελβετία, το Βέλγιο και την Ολλανδία. Τα κατάλοιπα αυτά είναι υποπροϊόντα των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας, που λειτουργούν στις χώρες αυτές. Η αποθήκευση των γερμανικών καταλοίπων γίνεται στη Γερμανία σε παλιό ορυχείο άλατος, όπου θα παραμείνουν στεγανά εγκιβωτισμένα σε γυαλί μέσα σε χαλύβδινα κιβώτια με πάχος τοιχωμάτων 40 εκατοστά για αόριστο διάστημα. Τα κιβώτια αυτά κατά τους κατασκευαστές τους μπορούν να αντέξουν σε πτώση από 50 μέτρα και σε θερμοκρασία 800^oC για 30 λεπτά.

Η μεταφορά αυτή αναζωπύρωσε τις συζητήσεις τις σχετικές με την απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να επεκτείνει τη διάρκεια ζωής των 17 εργοστασίων παραγωγής ενέργειας με πυρηνική σχάση της Γερμανίας κατά 12 περίπου χρόνια. Η παράταση αυτή δόθηκε για οικονομικούς βέβαια λόγους, για να βοηθήσει να παραμείνει η ενέργεια σε χαμηλά επίπεδα κόστους και να μη δημιουργηθεί ανάγκη για κατεπείγουσες νέες κατασκευές.

Η ραγδαία αύξηση της τιμής του πετρελαίου έκανε ελκυστική την παραγωγή ενέργειας μέσω πυρηνικής σχάσης, η οποία είναι η μόνη τεχνολογία που υπάρχει για την ειρηνική εκμετάλλευση της πυρηνικής ενέργειας. Ωστόσο, η υπάρχουσα τεχνολογία δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των καταλοίπων, τα οποία θα είναι ραδιενεργά εκπέμποντας θανατηφόρες ακτινοβολίες για χιλιάδες χρόνια. Μάλιστα δε, ούτε φαίνεται στο μέλλον η πιθανότητα ανάπτυξης τεχνολογίας ελέγχου των καταλοίπων αυτών. Επιπλέον της έντονης ακτινοβολίας των καταλοίπων της σχάσης στα πυρηνικά εργοστάσια και στους πυρηνικούς κινητήρες, ολόκληρο το εργοστασιακό περιβάλλον εκπέμπει με την πάροδο του χρόνου ακτινοβολίες επικίνδυνες για τον άνθρωπο. Τα οικοδομικά υλικά, οι σωληνώσεις, τα βοηθητικά μηχανήματα, τα εργαλεία, τα αντικείμενα που υπάρχουν στον χώρο, όλα μολύνονται ώστε να αποτελούν κίνδυνο για τα ζώντα όντα που τα πλησιάζουν. Αυτός είναι ο λόγος της χαμηλής διάρκειας ζωής των κατασκευών αυτών και γι’ αυτό η απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να επεκτείνει τη διάρκεια ζωής των γερμανικών πυρηνικών εργοστασίων συνάντησε αντιδράσεις. 

Η σημερινή τεχνολογία, η οποία επιτρέπει την παραγωγή ενέργειας από την ελεγχόμενη σχάση πυρηνικών υλικών δεν μπορεί να  αντιμετωπίσει το πρόβλημα της παραγωγής και της αποθήκευσης των ραδιενεργών πυρηνικών καταλοίπων. Ωστόσο, λέγεται ότι το  ίδιο συμβαίνει και με τα τοξικά βιομηχανικά απόβλητα, τα οποία μάλιστα είναι 100 φορές περισσότερα σε όγκο.  Η ελεγχόμενη σχάση βασίζεται στη βαθμιαία έκθεση πυρηνικού υλικού, όπως το ουράνιο, σε βομβαρδισμό νετρονίων με αποτέλεσμα την ελεγχόμενη διάσπαση, η οποία επιταχυνόμενη αλυσιδωτά μπορεί να οδηγήσει σε έκρηξη, δηλαδή σε ατομική βόμβα. Η πυρηνική διάσπαση μπορεί να διακοπεί όταν υπάρχει κίνδυνος επιτάχυνσής της. Αυτό δεν συνέβει στο εργοστάσιο Τσερνομπίλ όπου ο κινητήρας υπερθερμάνθηκε και έλιωσε γιατί η πυρηνική διάσπαση επιταχύνθηκε ανεξέλεγκτα. Το σχάσιμο πυρηνικό υλικό είναι το ουράνιο 235 ή το πλουτώνιο 239, τα οποία αποτελούν προϊόντα κατεργασίας του φυσικού ουρανίου που εξάγεται ως ορυκτό. Το όνειρο παραγωγής ενέργειας με πυρηνική σύντηξη υδρογόνου σε μορφή δευτέριου και τρίτιου, ώστε να προκύψει ήλιο χωρίς ραδιενεργά κατάλοιπα, φαίνεται άπιαστο δεδομένων των ακραίων φυσικών συνθηκών που πρέπει να επιτευχθούν και που πρέπει να ελέγχονται κατά τη διάρκεια της παραγωγής ενέργειας. Η πυρηνική ενέργεια που διατίθεται με τους τρόπους αυτούς θερμαίνει και ατμοποιεί νερό, το οποίο όπως και στα συμβατικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας με άνθρακα ή πετρέλαιο, κινεί στροβίλους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η παραγωγή ενέργειας με πυρηνικά μέσα παρουσιάζει το πλεονέκτημα ότι δεν παράγει διοξείδιο του άνθρακα, αφού δεν γίνεται καύση κάποιου φυσικού υλικού.

Σήμερα, το 14% της κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας στην υφήλιο προέρχεται από πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας. Υπάρχουν σήμερα σε λειτουργία και σε όλο τον κόσμο 436 πυρηνικά εργοστάσια. Από το συνολικό ποσό ενέργειας που απαιτείται στον πλανήτη το 6% προέρχεται από τα πυρηνικά εργοστάσια. Χωρίς αυτά η τιμή του πετρελαίου θα βρισκόταν στα ύψη. Στις ΗΠΑ η ηλεκτρική ενέργεια από πυρηνικά εργοστάσια ανέρχεται στο 19% της συνολικής κατανάλωσης, ενώ στον ευρωπαϊκό χώρο ανέρχεται περίπου στο 30%. Το υψηλό ποσοστό στην Ευρώπη οφείλεται κυρίως στη Γαλλία, η οποία καλύπτει το 80% των αναγκών της σε ηλεκτρικό ρεύμα από πυρηνικά εργοστάσια.

Ψηφιακοί πόλεμοι.

Με το άκομψο όνομα “Stuxnet” διακρίνεται τελευταία ο ιός που εντοπίσθηκε σε συστήματα υπολογιστών σε όλο τον κόσμο, αλλά κυρίως στο Ιράν. Ο ιός αυτός βρέθηκε να αποτελεί ένα από τα πιο εκλεπτυσμένα κατασκευάσματα της σχετικής ψηφιακής τεχνολογίας. Ο ιός “Stuxnet” εντοπίζει άγνωστα μέχρι σήμερα αδύνατα πεδία των προγραμμάτων windows και προσβάλλει συστήματα που ελέγχουν κρίσιμες παραγωγικές διαδικασίες. Συγκεκριμένα, ο ιός “Stuxnet” ακινητοποιεί τους κεντρικούς υπολογιστές παραγωγικών συστημάτων επαναληπτικά και για διάστημα 1/10 του δευτερολέπτου. Η ακινητοποίηση αυτή είναι μοιραία για συστήματα υψηλής ταχύτητας, όπως αυτά που κινούν τους φυγοκεντριστές που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή σχάσιμου πυρηνικού υλικού. Οι ειδικοί των ψηφιακών τεχνολογιών χαρακτήρισαν τον ιό αυτόν σαν προϊόν κάποιος κρατικής υπηρεσίας, αφού η κατασκευή του εικάζεται ότι είναι αποτέλεσμα συνεργασίας επιστημονικών ομάδων και οργανωμένων εργαστηρίων και ότι κόστισε κάποιο υπολογίσιμο ποσό και σίγουρα δεν αποτελεί κατασκευή κάποιου ιδιοφυούς hacker.

Το 60% των υπολογιστών που προσβλήθηκαν από τον ιό “Stuxnet” βρίσκεται στο Ιράν. Πολλοί είναι βέβαιοι ότι ο ιός αυτός κατασκευάσθηκε με στόχο τα συστήματα φυγοκεντρισμού με τα οποία το Ιράν προσπαθεί να εμπλουτίσει το ρωσικό ορυκτό ουράνιο και να παραγάγει ουράνιο-235, απαραίτητο για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Είναι γνωστό ότι η παραγωγή ουρανίου-235 στο Ιράν έχει περιορισθεί τους τελευταίους μήνες, αν και λέγεται ότι ήδη έχει παραχθεί ποσότητα αρκετή για δύο πυρηνικά όπλα. Ο ιός “Stuxnet” φαίνεται να έχει μολύνει τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις μέσω των laptop και των συνδέσεών τους, που χρησιμοποίησαν τεχνικοί των εγκαταστάσεων. Πρόκειται πιθανόν για επίθεση μέσω των ψηφιακών μέσων. Είναι επίσης πιθανό ότι πίσω από την κατασκευή του ιού “Stuxnet” βρίσκονται υπηρεσίες του Ισραήλ. Εδώ θα πρέπει να αξιολογήσουμε ως αξιοσημείωτο και ενδιάφερον παράδειγμα την αποφασιστικότητα του πολιορκημένου Ισραήλ, το οποίο χρησιμοποιεί με επιτυχία τα πιο προηγμένα και αποτελεσματικά τεχνολογικά μέσα και αποκτά κρίσιμη υπεροχή σε πολλά στρατηγικά πεδία.

Είναι γεγονός ότι τα αποκαλυπτικά σενάρια ψηφιακών επιθέσεων και καταστροφών που συναντώνται συνήθως σε διηγήσεις και ταινίες επιστημονικής φαντασίας δεν είναι τεχνικά αδύνατο να πραγματοποιηθούν. Κατά το πιο καταστρεπτικό σενάριο μια μαζική ψηφιακή επίθεση εναντίον ενός οργανωμένου σύγχρονου κράτους είναι δυνατό να παραλύσει την οικονομία του, αλλά και να το καταστρέψει ολοκληρωτικά. Τα συστήματα τηλεπικοινωνιών μιας χώρας είναι δυνατόν να προσβληθούν με αποτέλεσμα τηλέφωνα, διαδίκτυο και κινητή τηλεφωνία να καταρρεύσουν. Παράλληλα, τα μέσα μαζικής μεταφοράς θα βρεθούν εκτός ελέγχου, με τους σιδηροδρόμους να ακινητοποιούνται, τα αεροπλάνα να μην είναι δυνατόν να πετάξουν και τα οδικά σήματα να νεκρώσουν. Το αναπόφευκτο χάος θα ακολουθήσει πανικός και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης θα σιγήσουν. Ανάλογα θα προσβληθούν τα συστήματα παραγωγής και διανομής ενέργειας, ώστε η χώρα να παραλύσει καθολικά και με το χειρότερο ενδεχόμενο τα πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας να υπερθερμανθούν μετατρεπόμενα σε βόμβες. Ανάλογα ενδεχομένως θα συμβούν και στα στρατιωτικά δίκτυα. Πρόκειται για στρατηγική που θυμίζει τον μαζικό βομβαρδισμό που επιχείρησαν οι Σύμμαχοι στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο για να παραλύσουν τις οικονομίες και την παραγωγή των δυνάμεων του άξονα. Σήμερα βέβαια αυτό δεν συνοδεύεται με τις εκατόμβες των αμάχων και τις τερατώδεις καταστροφές του υλικού περιβάλλοντος και των βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Οπωσδήποτε, δεν πρόκειται πλέον για επιστημονική φαντασία, αλλά για δυνατότητα και πιθανότητα που η σύγχρονη τεχνολογία είναι σε θέση να δημιουργήσει. Και βέβαια η ραγδαία επέκταση των ψηφιακών μέσων τα έχει καταστήσει ευάλωτα σε ψηφιακές επιθέσεις, όπως αυτές που περιγράψαμε.

Από το 1990 το ενδεχόμενο ψηφιακού πολέμου έγινε αντικείμενο μελέτης από αρμόδιες υπηρεσίες μεγάλων χωρών. Ερευνητές όπως η Rand Corporation, δεξαμενή σκέψης που συνεργάζεται με το Πεντάγωνο, έχει καθιερώσει τον όρο «κυβερνοπόλεμος». Το Κογκρέσσο των ΗΠΑ σχεδιάζει νομοθεσίες που θα επιτρέψουν τη χώρα να δημιουργήσει αμυντικά συστήματα για την περίπτωση ψηφιακού πολέμου. Οι σχετικές μελέτες έχουν εντοπίσει τα αδύνατα σημεία του συνολικού συστήματος που περιλαμβάνουν στόχους αποκλειστικά οικονομικού βάρους, τηλεπικοινωνίες, το δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, τα αεροδρόμια, όπως και στρατιωτικά συστήματα και επικοινωνίες. Πώς απαντά ένα σύγχρονο κράτος σε μία τέτοια απειλή; Με ένα καταστρεπτικό δεύτερο πλήγμα φυσικά! Είμαστε πάλι μπροστά στο γνώριμο από τον Ψυχρό Πόλεμο δόγμα της αμοιβαίας βέβαιας καταστροφής. Κάθε κράτος που αισθάνεται ότι απειλείται πρέπει να δημιουργήσει την τεχνολογική υποδομή, ώστε να μπορεί να απαντήσει τα ίσα σε μια ψηφιακή επίθεση. Αυτό πιστεύεται ότι θα αποκλείσει τον πειρασμό της εξαπόλυσης ενός πρώτου καταστρεπτικού ψηφιακού πλήγματος.

Η ψηφιακή άμυνα του ΝΑΤΟ ελέγχεται από βάση στην Εσθονία, όπου δεξαμενές σκέψης και ειδικοί παρακολούθησης των τηλεπικοινωνιών συνεργάζονται στενά, ώστε να αντιμετωπίσουν ενδεχόμενες απειλές. Είναι γενική η εντύπωση ότι η ραγδαία εξάπλωση του διαδικτύου έχει υπερκεράσει την ανάγκη για ασφάλεια και άμυνα.

Οι ψηφιακοί πόλεμοι μπορούν και να αποτελέσουν ειδικότερο γεγονός στα πλαίσια ενός θερμού πολέμου και να δώσουν σε έναν από τους δύο αντιπάλους αποφασιστικά πλεονεκτήματα. Είναι γεγονός ότι κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί πραγματικά στις ένοπλες συγκρούσεις, οι οποίες θα ακολουθήσουν και πού θα καταλήξει η πολεμική χρήση των ψηφιακών μέσων. Όπως και να έχει το πράγμα όλα τα ενδεχόμενα είναι πιθανά. Το βέβαιο είναι ότι τα τεχνολογικά μέσα όχι μόνο εξακολουθούν να αποτελούν ουσιαστικούς συντελεστές των πολέμων, αλλά και δημιουργούν νέες αφορμές και προκλήσεις.