Παρασκευή 22 Νοεμβρίου 2013

Σκοτεινό το μέλλον στη Φουκουσίμα


Πριν σχεδόν τρία χρόνια, το Μάρτιο του 2011,  ο μεγάλος σεισμός στις ανατολικές ακτές του ιαπωνικού νησιωτικού συμπλέγματος προξένησε παλιρροιακό κύμα, το οποίο πλημμύρησε το παρά την ακτή ευρισκόμενο πυρηνικό εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας στη Φουκουσίμα.  Τρείς από τους έξ πυρηνικούς αντιδραστήρες του εργοστασιακού συμπλέγματος στερήθηκαν το υγρό ψύξης, με αποτέλεσμα υπερθέρμανση, πυρηνικές αντιδράσεις με επακόλουθες ακτινοβολίες και τήξη του πυρηνικού καυσίμου. Σήμερα, το υπό μορφή λάβας πυρηνικό καύσιμο, σε κάθε έναν από τους τρείς αντιδραστήρες, εξακολουθεί ανεξέλεγκτο να βρίσκεται σε υπερθέρμανση  και να εκπέμπει θανατηφόρες ραδιενεργές ακτινοβολίες.

  Όπως έγινε γνωστό από την εταιρεία ΤEPCO, που διαχειρίζεται το πρόβλημα του πυρηνικού εργοστασίου ενέργειας, η αντιμετώπιση του προβλήματος των τριών υπό τήξη πυρηνικών αντιδραστήρων θα απαιτήσει συνεχείς εργασίες που θα διαρκέσουν 40 χρόνια. Αυτό λέγεται, βέβαια, χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη πείρα και χωρίς τεκμηρίωση. Άγνωστα είναι τα προβλήματα που χρειάζεται να αντιμετωπιστούν και κυρίως άγνωστη είναι η μέθοδος και η στρατηγική της αντιμετώπισης. Ελέχθη ότι η πυρηνική υπέρθερμη λάβα θα απομακρυνθεί, όμως κανείς δεν εξήγησε το που θα μεταφερθεί και πώς. Δεν έγινε λόγος για την αδυναμία εξουδετέρωσης των πυρηνικών αντιδράσεων, που θα κρατήσουν ενεργή την υπέρθερμη λάβα για χιλιάδες χρόνια.

  Η κατάσταση αντιμετωπίζεται στοιχειωδώς με την ψύξη των υπό τήξη πυρήνων, ώστε να επιβραδύνονται οι πυρηνικές αντιδράσεις. Η κατασκευή ενός φράγματος, που θα συγκρατήσει τα διαρρέοντα ραδιενεργά νερά της ψύξης, απέτυχε. Τα ραδιενεργά κατάλοιπα της ψύξης αποθηκεύονται σε δεξαμενές, έως ότου βρεθεί τρόπος εξουδετέρωσής τους. Ήδη έχουν συσσωρευτεί πάνω από χίλιες μεγάλες δεξαμενές, οι οποίες όμως παρουσιάζουν διαρροές, με αποτέλεσμα εκατοντάδες τόνοι ραδιενεργού νερού να μολύνουν καθημερινά την παρακείμενη θάλασσα. Ίχνη ραδιενέργειας στη θάλασσα έχουν ανιχνευθεί στην άλλη άκρη του Ειρηνικού.

  Η τεχνική λύση που επιδιώκεται είναι η κατασκευή ενός τοίχου από πάγο μέσα στο έδαφος, που θα περικλείει τους προβληματικούς αντιδραστήρες. Η λύση αυτή εφαρμόζεται για πρώτη φορά σε τέτοια κλίμακα και κανείς δεν γνωρίζει αν είναι αξιόπιστη. Επιπλέον, κατασκευάζεται φράγμα προς την θάλασσα και πρόσθετα φράγματα για τα υπόγεια υδάτινα ρεύματα. Οπωσδήποτε, οι εργασίες αυτές ενδέχεται να αποδειχθούν μάταιες, αφού το υπέδαφος βρίσκεται σε υποχώρηση, ενώ μια σεισμική δόνηση θα μπορούσε να καταστρέψει τα πάντα.

  Η κατάσταση είναι τόσο περίπλοκη, ώστε η αγωνία και η αβεβαιότητα κυριαρχούν στη ψυχολογία των 6.000 τεχνικών και εργατών που απασχολούνται εντατικά με το πρόβλημα. Ήδη η εταιρεία ΤEPCO αντιμετωπίζει οξύτατο πρόβλημα ειδικευμένου προσωπικού. Οι τεχνικοί που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, κοντά στους υπό τήξη αντιδραστήρες, είναι υποχρεωμένοι να εγκαταλείψουν μόνιμα τις θέσεις τους μετά από έκθεση σε ορισμένο ποσό ραδιενεργού ακτινοβολίας. Μόνο αυτόν τον χρόνο σχεδόν 200 ειδικευμένοι τεχνικοί δέχτηκαν ακτινοβολίες κοντά στο όριο των 100mSv, ενώ σχεδόν 400 άλλοι δέχτηκαν ακτινοβολίες μεταξύ 75 και 100 mSv. Αυτό σημαίνει ότι πάνω από το 10% του ειδικευμένου προσωπικού αχρηστεύτηκε και απεχώρησε από την κρίσιμη πρώτη γραμμή μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο.  Και αυτό υποτίθεται ότι θα συνεχιστεί για δεκάδες χρόνια. Ήδη στις αρχές του 2013, χωρίς να έχουν συμπληρωθεί δύο χρόνια από το πυρηνικό ατύχημα, η TEPCO είχε ανακοινώσει ότι 2000 από τους τεχνικούς της είχαν δεχθεί ακτινοβολίες, όχι μεν θανατηφόρες, αλλά πάνω από το επιτρεπτό όριο των 100mSv. Τα άτομα αυτά δεν μπορούν να δεχθούν πρόσθετες ακτινοβολίες. Σύμφωνα με παρατηρητές το ηθικό των εργαζομένων βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Η πλειονότητα των εργαζομένων παρουσιάζει ενδείξεις κατάθλιψης και η απογοήτευση είναι διάχυτη. Οι εργασίες δεν φαίνεται να προχωρούν προς κάποιο ενθαρρυντικό αποτέλεσμα και τα προβλήματα συνεχώς επιδεινώνονται. Η οικονομική αντοχή της TEPCO φαίνεται να αγγίζει τα όριά της και η ιαπωνική κυβέρνηση προχωρεί σε γενναίες παροχές. Ωστόσο, στο μέλλον οι εργασίες θα απαιτήσουν την δαπάνη εκατοντάδων δισεκατομμυρίων, πράγμα που δεν φαίνεται δυνατόν να αντιμετωπιστεί από μεμονωμένους φορείς.

  Εμάς δεν μας μένει παρά να ερωτήσουμε πως προκύπτει για τους υπερασπιστές της πυρηνικής ενέργειας το συχνά διατυμπανιζόμενο συμπέρασμα ότι η πυρηνική ενέργεια αποτελεί ιδανική οικονομική λύση: το ατύχημα της Φουκουσίμα δείχνει το πόσο θα κοστίσει η δήθεν φθηνή πυρηνική ενέργεια στις επερχόμενες γενεές.  Αλλά και οι χαρακτηρισμοί  περί «καθαρής ενέργειας» ή «πράσινης ενέργειας», που συχνά  αποδίδονται στην πυρηνική ενέργεια, καταρρίπτονται από την εφιαλτική πραγματικότητα που μόλις προσπαθήσαμε να περιγράψουμε.

Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2013

Εθνοαποδόμηση και εθνομηδενισμός



Με τους καινοφανείς αυτούς όρους χαρακτηρίζουμε την πλημμύρα των αμφισβητήσεων καθιερωμένων δεδομένων της ελληνικής ιστορίας και της καθημερινής αντίληψης που έχουμε για την πατρίδα μας. Η αντίληψη αυτή  μαζί με την ιστορική εμπειρία έχουν δημιουργήσει μία συνείδηση που κυριαρχεί στη λαϊκή φαντασία και συγκροτεί μία πειστική ιστορική και ηθική εικόνα της χώρας και του λαού της. Η συνείδηση  όμως αυτή βάλλεται σήμερα από ομάδες διανοουμένων, οι οποίοι την θεωρούν ανεπίτρεπτα ελληνοκεντρική, ώστε να δυσχεραίνει την προσέγγιση προς τον κόσμο και να αδικεί τους όμορους λαούς. Κατηγορείται ευθέως ο ελληνικός λαός ότι υποκύπτει στη γοητεία του εθνικισμού. Υποστηρίζεται ότι η θεραπεία θα πρέπει να βασισθεί στον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης και στην ιδεολογική καθοδήγηση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Εθνοαποδόμηση είναι λοιπόν κάθε αμφισβήτηση των στοιχείων που συγκροτούν ιστορικά το ελληνικό έθνος, ενώ εθνομηδενισμός είναι η απαξίωση των ηθικών στοιχείων που συγκροτούν την ελληνική ιστορική παρουσία.

Αν θυμάμαι καλά, πρώτα παρουσιάσθηκε μια αμφισβήτηση σχετικά με τη δημιουργία και τη συνείδηση του ελληνικού έθνους. Υποστηρίχθηκε ότι το ελληνικό έθνος αποτελεί κατασκευή που ακολουθεί τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό. Ότι αποτελεί μία φαντασιακή κοινότητα που συνδέεται με την δημιουργία του ελληνικού κράτους. Αγνοήθηκαν έτσι τα πλήθη των παραδειγμάτων και οι ελληνικοί αιώνες που ακολούθησαν το « Το όμαιμον, το ομόγλωσσον, το ομότροπον», που ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ. επικαλείται ο Ηρόδοτος. Επικράτησε κατόπιν η συνήθεια της άρνησης της συνέχειας του ελληνικού έθνους, την οποία κατά τον 19ο αιώνα ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος αγωνίσθηκε με την συνθετική «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» να αποδείξει. Αφαιρέθηκε έτσι το ιστορικό βάθος το οποίο πλαισιώνει και συνοδεύει το λόγιο, το δομημένο και το φυσικό περιβάλλον της χώρας μας.  Μετά, ακολούθησε το ζήτημα των ταυτοτήτων και της αναφοράς του θρησκεύματος στις ταυτότητες των Ελλήνων. Η αμφισβήτηση συνεχίσθηκε με το περιβόητο βιβλίο της Ιστορίας της ΣΤ΄ τάξης των Δημοτικών Σχολείων. Αμφισβητήθηκαν στη συνέχεια συμβολικοί μύθοι που ενισχύουν ποιητικά  την ταυτότητά μας, όπως η ιστορική πραγματικότητα του Κρυφού Σχολείου και αμέσως μετά η αλήθεια του Χορού του Ζαλόγγου. Αφορμή σε μεγάλες και σχοινοτενείς συζητήσεις έδωσε η προβολή στην τηλεόραση μιας σειράς σχετικής με την Επανάσταση του 1821. Υποστηρίχθηκε ότι η Ελληνική Επανάσταση είχε κίνητρα και φορείς τελείως διαφορετικά από αυτά που καθιερώθηκαν ιδεαλιστικά και δήθεν ανιστόρητα. Μάλιστα, αφαιρέθηκε το φωτοστέφανο της ηθικής υπεροχής των Ελλήνων, οι οποίοι κατηγορήθηκαν ως σφαγείς της Τριπολιτσάς. Η εικόνα αυτή συμπληρώθηκε με την άρνηση του εθνοαπελευθερωτικού χαρακτήρα της Μικρασιατικής Εκστρατείας, που κατέληξε να θεωρείται κατακτητικός πόλεμος. Παράλληλα, σε ποικίλα δημοσιεύματα και τηλεοπτικές εκπομπές επιχειρήθηκε ο εξωραϊσμός και η εξιδανίκευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.  Υποστηρίχθηκε ότι η διοικητική αυτή επινόηση, του επιδρομέα και κατακτητή από την Κεντρική Ασία, είχε έναν προοδευτικό χαρακτήρα και μάλιστα ότι το ελληνικό έθνος αποτελούσε συστατικό στοιχείο της. Είναι, λοιπόν, η Οθωμανική Αυτοκρατορία ένα μη εχθρικό πολιτειακό σχήμα, του οποίου οι Έλληνες αποτελούν συστατική ομάδα. Οι Γενίτσαροι αναγορεύονται σε εκφραστές μιας κοινωνικής κινητικότητας και η  Οθωμανική Αυτοκρατορία  αναγεννιέται και  γίνεται τμήμα της ελληνικής ιστορίας.  Αντιθέτως, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία αποσπάται  από την ελληνική ιστορία και κατηγορείται ως βάρβαρη και οπισθοδρομική. Τέλος, ζητήθηκε η κατάργηση της διδασκαλίας των Αρχαίων στη Μέση Εκπαίδευση και η μετατροπή της διδασκαλίας των Θρησκευτικών σε προαιρετική. 

Όπως συνέβη με την ρομαντική ιστοριογραφία του 19ου αιώνα, όταν οι ριζοσπάστες ιστορικοί Εδουάρδος Γκίββων και Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράυερ δημιούργησαν σχολές αμφισβήτησης και αντίστοιχης αντίδρασης, έτσι και σήμερα οι αμφισβητήσεις της ελληνικής ιστορίας και του ελληνικού έθνους ξεκινούν από συγκεκριμένα περιβάλλοντα των εργαλειακών πανεπιστημιακών σπουδών στις ΗΠΑ και από πραγματιστές ιστορικούς εκφραστές της Νέας Ιστορίας από πανεπιστήμια της ευρωπαϊκής ηπείρου. Κατ΄ αρχήν, η περιβόητη παγκοσμιοποίηση και το άνοιγμα των παγκόσμιων αγορών επιβάλλουν τον περιορισμό των ισχυρών εθνικών συνειδήσεων και όποιων πολιτισμικών παραδόσεων είναι ενδεχόμενο να αντιδράσουν στη δημιουργία ενός παγκόσμιου πολιτισμού. Πολυπολιτισμικότητα είναι η αξία και η ανάγκη που επιβάλλεται. Η μεταφορά του οικονομικού κέντρου βάρους του παγκόσμιου συστήματος από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό Ωκεανό είναι η αιτία της ανάδυσης ενός νέου πολυπολικού κόσμου, ο οποίος είναι και κατ΄ ανάγκην πολυπολιτισμικός.

Το πολυπολιτισμικό πρότυπο επιδιώκει τη διάλυση της μοναδικότητας του κλασσικού κόσμου μέσα σε μία σειρά από πολλές υβριδικές πολιτισμικές υποενότητες και σε ένα πολυφωνικό συνονθύλευμα από ανατολικές δοξασίες και παραδόσεις. Θα πρέπει λοιπόν να ρωτήσουμε τι απομένει από τον αγώνα κατά της αμάθειας, της δεισιδαιμονίας και ποιος  θα διαρρήξει τους δεσμούς που συνεχώς υφαίνουν το άλογο και το παράλογο. Αγώνα, που ανέλαβε ο κλασσικισμός ως προϋπόθεση κάθε πολιτισμικής άνθισης και κάθε ουσιαστικής εκπαίδευσης, αλλά και κάθε δημοκρατικής εξέλιξης, αφού η δημοκρατία σημαίνει κατ ανάγκην και παιδεία και μάλιστα κλασσική παιδεία.

Υποστηρίζεται ότι ο ελληνοκεντρισμός παραμόρφωσε και περιόρισε τα επιτεύγματα των άλλων πολιτισμών και θεωρείται ατύχημα το ότι η ένδοξη κληρονομία του κλασσικού κόσμου κατόρθωσε να επιβιώσει των κατακτητών της Ελλάδας. Είναι, λοιπόν, αρνητική εξέλιξη, για τους οπαδούς της πολυπολιτισμικότητας, το ότι η Ρωμαϊκή και Οθωμανική κατάκτηση της Ελλάδας δεν στάθηκαν ικανές να εμποδίσουν τους μεταγενέστερους θριάμβους του κλασσικισμού και τον ενθουσιασμό που εξακολουθεί αμείωτος να συνοδεύει τα ελληνικά επιτεύγματα.

Για τους θιασώτες του πολυπολιτισμικού και τους αρνητές του κλασσικισμού η καλλιέργεια του πολυγλωσσικού, του διαπολιτισμικού, αυτού που, κατά τη γνώμη τους, βοηθά στην πνευματική αλληλοκατανόηση και προάγει την παγκόσμια συνεργασία, δεν είναι ό,τι μπορεί σήμερα να πετύχει η ψυχρότητα αυτού που ονομάζουμε κλασσικό.

Η συζήτηση αυτή αναζωπυρώθηκε πρόσφατα με τον θάνατο του συγγραφέα της «Μαύρης Αθηνάς» Martin Bernal. Στο τρίτομο αυτό έργο, που είναι αποτέλεσμα λογιοσύνης, πλην άκρως αμφιλεγόμενο, ο  Martin Bernal επιχειρηματολογεί σε ένα ευρύτατο φάσμα υποστηρίζοντας ότι οι απαρχές του ελληνικού πολιτισμού βρίσκονται  στην αρχαία Αίγυπτο και στην αρχαία Φοινίκη. Οι Αιγύπτιοι και οι Φοίνικες εποίκισαν κατά τον Βernal στην προϊστορική Ελλάδα. Έτσι, ο κλασσικός  πολιτισμός περιγράφεται ως υβριδικό αποτέλεσμα της συνάντησης αρχαίων  πολιτισμών και παραδόσεων, παρά ως αυτοδύναμο σύνολο μιας συμπαγούς  και αδιάσπαστης πολιτισμικής συνέχειας. Μάλιστα, η σχετικοποίηση του κλασσικού κόσμου και την υποταγή του σε πολυπολιτισμικά πλαίσια ακολουθείται από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, που θεωρείται ένα φαντασιακό  αποτέλεσμα, κατάλληλο για να στηρίζει και να εξυπηρετεί τους Ευρωπαίους και τις επιδιώξεις τους.

Δεν μας είναι γνωστό το τι στηρίζει και τρέφει την προσπάθεια για αποδόμηση της ελληνικής ιστορίας και της κρατούσας ιδεολογίας. Η προσπάθεια αποδόμησης φαίνεται επίμονη, διαρκής και εκτεταμένη και βέβαια δεν μπορούμε να καταφύγουμε σε θεωρίες συνωμοσίας. Οι πολιτικές σκοπιμότητες που ενδέχεται να υποκρύπτονται δεν μας φαίνεται να αποτελούν επαρκή εξήγηση. Ωστόσο, η ελληνική ιστορία και η ελληνική ταυτότητα αποτελούν πολιτισμικές αξίες. Η αμφισβήτησή τους δεν αφορά μόνο τους Έλληνες, αλλά ενδέχεται να έχει κόστος που αφορά ολόκληρη την οικουμένη. Θα τολμούσαμε να πούμε ότι αυτά που αμφισβητούνται αποτελούν προϊόντα μιας παγκόσμιας ιστορικής και πολιτισμικής πρωτοπορίας και δεν είναι δυνατόν να αμφισβητηθούν στα πλαίσια μιας συγκυρίας και ενός συρμού.
Δεν έχουμε να προτείνουμε λύσεις, παρά μία ευχή: Είναι ανάγκη απόλυτη και κατεπείγουσα να αναλάβει η ελληνική διανόηση και η ελληνική επιστήμη την απόκρουση των εθνοαποδομητικών και εθνομηδενιστικών τάσεων. Πρέπει να ληφθεί δράση, να δημιουργηθούν συνθετικά επιστημονικά έργα και να κινητοποιηθούν τα ελληνικά πανεπιστήμια. Γνωρίζουμε πόσο δύσκολες είναι τέτοιες δράσεις.  Ωστόσο, πρόκειται  για αγώνα που αν χαθεί στο επίπεδο της διάνοιας και του φρονήματος, όλα θα έχουν χαθεί.


Παρασκευή 18 Οκτωβρίου 2013

Η Φουκουσίμα απειλεί το Τόκυο και τους Ολυμπιακούς του



Δυόμιση χρόνια μετά τον σεισμό και το επακόλουθο τσουνάμι, που οδήγησε στην τήξη του πυρηνικού υλικού σε τρεις από τους αντιδραστήρες του πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ενέργειας στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας, η εταιρεία ΤEPCO, που έχει την ευθύνη της διαχείρισης του προβλήματος, παρεδέχθη ότι 300 τόνοι τοξικού νερού ψύξης διαρρέουν καθημερινά στον ωκεανό και μάλιστα ζήτησε για πρώτη φορά διεθνή βοήθεια. Είναι πλέον προφανές ότι η εταιρεία αυτή δεν μπορεί να διαχειριστεί και πολύ περισσότερο να επιλύσει το πρόβλημα, το οποίο μάλιστα, γίνεται όλο και πιο απειλητικό.

Κανείς δεν γνωρίζει την ακριβή θέση των τριών υπό τήξη αντιδραστήρων, οι οποίοι συνεχίζουν ανεξέλεγκτοι να βυθίζονται στο περίβλημά τους και πιθανόν στο έδαφος και μάλιστα, κανείς δεν γνωρίζει το πώς θα αντιμετωπισθεί το τερατώδες πρόβλημα, που μπορεί να συνεχιστεί για χιλιάδες χρόνια. Ήδη, το περίβλημα των αντιδραστήρων ψύχεται με νερό, ώστε η θερμοκρασία τους να παραμένει σχετικά χαμηλή, για να μην επιδεινωθεί το πρόβλημα. Το νερό της ψύξης είναι άκρως τοξικό και συλλέγεται σε χαλύβδινες δεξαμενές, όπου αποθηκεύεται χωρίς κανένας να γνωρίζει πως θα το διαχειριστεί και πότε. Ήδη έχουν συσσωρευτεί πάνω από 1.000 δεξαμενές που περιέχουν 338.000 τόνους τοξικού νερού, που ορισμένες από αυτές παρουσιάζουν επικίνδυνες διαρροές. Ορισμένα από τα υπόβαθρα των δεξαμενών παρουσιάζουν τέτοιες διαρροές, ώστε οποιοσδήποτε προσεγγίσει κινδυνεύει να δεχθεί θανατηφόρες ακτινοβολίες ικανές να σκοτώσουν ένα απροστάτευτο άτομο μέσα σε 4 ώρες. Τα όργανα μέτρησης κατέγραψαν επίπεδα ραδιενέργειας 18 φορές υψηλότερη από αυτήν που είχε αναγγελθεί πριν. Η δικαιολογία των υπευθύνων ήταν ότι τα όργανά τους δεν μετρούσαν πάνω από ένα ορισμένο σημείο!  Η συσσώρευση τοξικού νερού είναι τέτοια, που αποτελεί κοινό μυστικό το ότι τους επόμενους μήνες οι υπεύθυνοι θα υποχρεωθούν να οδηγήσουν στον ωκεανό, το νερό που συσσωρεύεται καθημερινά. Ωστόσο, νέες δεξαμενές κατασκευάζονται με φρενιτιώδες ρυθμούς, χωρίς κανείς να γνωρίζει το πως θα τις διαχειριστούν.

Επί πλέον, το κτήριο στο οποίο στεγάζεται ο τέταρτος αντιδραστήρας έχει υποχωρήσει πάνω από μισό μέτρο μέσα στο ασταθές έδαφος, πράγμα πολύ επικίνδυνο αφού στην οροφή του κτηρίου αυτού είναι αποθηκευμένες ραδιενεργές ράβδοι σχάσιμου πυρηνικού υλικού, που ενδέχεται να σκορπίσουν στο έδαφος αν το κτήριο καταρρεύσει. Όλοι τρέμουν το ενδεχόμενο ενός νέου σεισμού, αλλά ακόμη  και το πιο πιθανό ενδεχόμενο μιας θεομηνίας ή ενός τυφώνα.

Η Ιαπωνία, χώρα με τεράστια βιομηχανική ισχύ και προηγμένη τεχνολογία, διαθέτει σχεδόν πενήντα πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας. Παρ΄ όλα αυτά οι χιλιάδες τεχνικοί και ειδικευμένοι επιστήμονες, που διαθέτει η χώρα αυτή, δεν μπορούν να προτείνουν μία εφαρμόσιμη λύση στο πρόβλημα, το οποίο ήδη έχει κοστίσει το ιλιγγιώδες ποσό των 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Ήδη τον περασμένο Αύγουστο η Ιαπωνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας αναβάθμισε τη σοβαρότητα της κατάστασης από το επίπεδο 1 στο επίπεδο 3, σε μια κλίμακα 8 επιπέδων. Κάθε επίπεδο της κλίμακας αυτής σημαίνει δεκαπλασιασμό της ραδιενέργειας που εκλύεται. Η κατάσταση ήδη συγκρίνεται με αυτήν του Τσερνομπίλ.

Ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας Shinzo Abe, υποστηρικτής της πυρηνικής ενέργειας, δήλωσε ότι η εταιρεία TEPCO δεν είναι σε θέση να επιλύσει το πρόβλημα και η Κυβέρνηση θα βοηθήσει την αποκατάσταση των διαρροών και θα στηρίξει την επίπονη και μακροπρόθεσμη διαδικασία απενεργοποίησης των αντιδραστήρων. Κανείς, όμως, δεν γνωρίζει πώς τεχνικά θα γίνει αυτό.

Από τους 50 ενεργούς αντιδραστήρες που υπάρχουν στην Ιαπωνία βρίσκονται πλέον σε λειτουργία μόλις 2. Η Ιαπωνία θα βρεθεί σύντομα χωρίς ηλεκτρική ενέργεια από πυρηνική σχάση. Στον υπόλοιπο κόσμο η Γερμανία και η Ελβετία αποφάσισαν ήδη την κατάργηση των πυρηνικών εργοστασίων παραγωγής ενέργειας. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία παραμένουν οι μόνες χώρες της Ευρώπης που επιμένουν να επεκτείνουν την εξάρτησή τους από την πυρηνική ενέργεια. Στην υπόλοιπη Ευρώπη τα σχέδια επέκτασης της χρήσης πυρηνικών μέσων έχουν παγώσει. Αντιθέτως στον υπόλοιπο κόσμο συντάσσονται μελέτες και γίνονται κατασκευές για λόγους που είναι πολιτικοί και στρατιωτικοί.

Πολλοί είναι αυτοί που ανησυχούν για την απειλή που παρουσιάζει το πρόβλημα αυτό με την προοπτική της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων το 2020 στο Τόκυο. Το Τόκυο απέχει μόλις μερικές δεκάδες χιλιομέτρων από τη Φουκουσίμα.

Κι όμως, λίγοι είναι αυτοί που είναι πρόθυμοι να παραδεχθούν τον παραλογισμό στον οποίο βασίζεται όλη αυτή η εξέλιξη : για ορισμένα πρόσκαιρα ωφελήματα, που θα ευνοήσουν μόνο σήμερα δύο ή τρεις γενεές, δημιουργείται ένα τερατώδες πρόβλημα που θα υποχρεώσει δεκάδες ή εκατοντάδες μέλλουσες γενεές να ξοδέψουν απείρως περισσότερα σε χρήμα και προσπάθειες. Τα τοξικά υλικά που συσσωρεύονται ακόμη και από τα εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας που λειτουργούν χωρίς φανερά προβλήματα θα συνεχίζουν να υπάρχουν για πολλές χιλιάδες χρόνια μέσα στο μέλλον. Το πλουτώνιο π.χ., που δεν υπάρχει στη φύση, χρειάζεται μέχρι 100.000 χρόνια για να πάψει να είναι ραδιενεργό.  Πρόκειται για κατόρθωμα μαθητευόμενων μάγων. 

Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου 2013

Τα δώρα του Νείλου



Εντυπωσιακή εξακολουθεί να είναι η αφήγηση του Ηρόδοτου για τη σχέση και τη σημασία του ποταμού Νείλου με τη χώρα της Αιγύπτου: και σήμερα ακόμη η ζωή των 80 εκατομμυρίων Αιγυπτίων εξαρτάται από την ύπαρξη του μεγάλου ποταμού.

Είναι λοιπόν, σημαντική η είδηση ότι, μέσα στην κρίσιμη αναταραχή που βιώνει αυτή την εποχή η Αίγυπτος , η Αιθιοπία ανακοίνωσε την κατασκευή στον γαλάζιο Νείλο, που ξεκινά από το αιθιοπικό υψίπεδο, ενός γιγαντιαίου φράγματος που θα κατακρατεί μεγάλο τμήμα από τη συνολική ροή του ποταμού. Και αυτό δεν θα είναι λιγότερο από το 80% της συνολικής ροής που συλλέγει ο ποταμός στη μακρότατη ροή του, από το αιθιοπικό υψίπεδο και τη λίμνη Βικτώρια στο Δέλτα του Νείλου στη Μεσόγειο.

Τους τελευταίους δύο αιώνες η Αίγυπτος ήταν αρκετά ισχυρή στην περιοχή αυτή, ώστε να επικαλείται και να επιβάλει τα ιστορικά δικαιώματα που έχει στα νερά του ποταμού, τα οποία προέρχονται από το αιθιοπικό υψίπεδο και δευτερευόντως από το Σουδάν. Πέρα από τα δικαιώματα αυτά η Αίγυπτος εξαρτάται απολύτως από τα νερά του Νείλου τα οποία αποτελούν και τη μόνη δυνατότητα παροχής νερού για την χώρα αυτή. Αλλά, σήμερα, μια εξασθενημένη Αίγυπτος δεν φαίνεται να είναι σε θέση να επιβάλλει την παλιά συμφωνία με το Σουδάν, σύμφωνα με την οποία η Αίγυπτος λαμβάνει 55 δισεκατομμύρια κυβικών μέτρων νερού ετησίως από τα 84 δισεκατομμύρια που συνολικά ρέουν στον ποταμό. Τα υπόλοιπα ανήκουν στο Σουδάν, ενώ τίποτα δεν προβλέπεται για τις χώρες απ΄ όπου πηγάζουν και υπερχειλίζουν τα νερά του ποταμού. Είναι λοιπόν προφανής η ανάγκη να γίνει νέα συμφωνία με νέους εταίρους τις χώρες από τις οποίες ξεκινούν τα νερά. Αυτές είναι : η Αιθιοπία, το Μπουρούντι, η Κένυα, η Ουγκάντα, η Ρουάντα και η Τανζανία. Η πανικόβλητη  Αίγυπτος αρνήθηκε να υπογράψει όποια συμφωνία μεταβάλλει τη σημερινή κατανομή της ποσότητας του νερού.

Η ονομασία του αιθιοπικού φράγματος ως «Αναγέννηση» είναι συμβολική και δηλώνει την ανάδυση μιας ισχυρής χώρας με εκτεταμένες ζώνες επιρροής στην Ερυθρά Θάλασσα, τη λεκάνη του Νείλου και την Ανατολική Αφρική. Ήδη, η Αιθιοπία, που πριν 30 χρόνια βρισκόταν κάτω από συνθήκες ενδημικού λιμού διαθέτει εξαιρετικό δημογραφικό δυναμισμό και σημαντικούς στρατιωτικούς συμμάχους. Το νέο φράγμα θα πλουτίσει την Αιθιοπία με εκατομμύρια αρδευόμενα στρέμματα γης και 6.000 MW ηλεκτρικής ενέργειας, κάνοντας την Αιθιοπία ενεργειακά αυτάρκη και μάλιστα καθιστώντας την εξαγωγέα ενέργειας προς τις γειτονικές χώρες. Το πρόβλημα είναι το ποιος θα στερηθεί τα 63 δισεκατομμύρια κυβικών μέτρων νερού τα οποία απαιτούνται για την πλήρωση του φράγματος και  την λειτουργία των στροβίλων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.


Ποιόν απασχολεί η «Μαύρη Αθηνά» ;



Ο θάνατος στις 9.6.2013 σε ηλικία 76 ετών του Martin Bernal πέρασε απολύτως απαρατήρητος στη χώρα μας.

Ο Martin Bernal, Βρετανός καθηγητής στο πανεπιστήμιο Cornell των ΗΠΑ, είναι ο συγγραφέας της αμφιλεγόμενης «Μαύρης Αθηνάς», μίας ογκώδους μελέτης σε τρεις τόμους, που εξετάζει τις επιδράσεις των αφρικανών και ασιατών γειτόνων των αρχαίων Ελλήνων πάνω στον κλασσικό πολιτισμό. Ειδικότερα ο Bernal διερευνά τις επιρροές των αρχαίων Αιγυπτίων και των Φοινίκων πάνω στον ελληνικό χώρο, τον οποίο όπως ισχυρίζεται, οι λαοί αυτοί είχαν κατά κάποιους τρόπους εποικίσει. Το βιβλίο αυτό δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά.

Ο  Bernal ισχυρίζεται ότι η αντίληψη των Δυτικών για την αρχαία Ελλάδα, που αντικατοπτρίζει την αίγλη του κλασσικισμού πάνω στη Δύση, δημιουργήθηκε τον 18ο αιώνα κάτω από την επίδραση του παντοδύναμου τότε ρατσισμού και της απόλυτης πίστης στην ανωτερότητα της Ευρώπης. Η αλαζονεία  της ευρωπαϊκής διανόησης εδράζεται κατά τον Bernal στην πεποίθηση για το μεγαλείο κλασσικισμού. Στα πλαίσια αυτά η «Μαύρη Αθηνά» παρουσιάζει αναλογίες με την σημαντική μελέτη του Edward Said «Οριενταλισμός».

Η «Μαύρη Αθηνά» δεν είναι προϊόν παραεπιστήμης, αλλά αποτέλεσμα επίμονης μελέτης των πηγών και εξαντλητικής ανάλυσης. Πρόκειται για ένα έργο λογιοσύνης, αν και οι αντίπαλοί του Bernal κατηγορούν τα κείμενα της «Μαύρης Αθηνάς» ως ψευδοϊστορία και ως παράθεση ενός χαώδους συνόλου από συγκεχυμένες αντιλήψεις. Η ορολογία που ο ίδιος χρησιμοποιεί είναι συχνά αδόκιμη και αντιεπιστημονική. Άλλωστε, ο Bernal χαρακτηρίζεται ως πολυμαθής, αφού ασχολείται με σωρεία επιστημών, ενώ ο ίδιος δίδαξε για πολλά χρόνια κινέζικη πολιτική ιστορία.

Η «Μαύρη Αθηνά» δεν προσπαθεί να αποδείξει ότι ο ελληνικός πολιτισμός έχει την αρχή του στην Αφρική, παρά να αποκαλύψει το τι οφείλει στην Αφρική και την Ασία, κάτι το οποίο έχει απωλεσθεί και δεν αναφέρεται πια. Πάντως η πρόσληψη του βιβλίου συχνά δεν γίνεται στα πλαίσια αυτά.

Κατά τον Bernal υπάρχουν δύο τυπικά μοντέλα της ελληνικής ιστορίας. Το ένα θεωρεί την Ελλάδα ως μία χώρα κατ΄ ουσίαν ευρωπαϊκή, μία χώρα των Αρίων. Το δεύτερο μοντέλο βλέπει την Ελλάδα ως χώρα Λεβαντίνων, στην περιφέρεια του χώρου που κατοικούν οι Αιγύπτιοι και οι Σήμιτες. Άκρως αυθαίρετοι, αντιεπιστημονικοί, αδικαιολόγητοι και  παραπλανητικοί είναι οι ισχυρισμοί αυτοί.

Ο πρώτος τόμος της «Μαύρης Αθηνάς» φέρει τον διπλό υπότιτλο: Οι αφροασιατικές ρίζες του κλασσικού πολιτισμού. Η κατασκευή της Αρχαίας Ελλάδας 1785-1985. Στο βιβλίο αυτό εξετάζεται η ιστορία των ιδεών και διατυπώνονται πρωτοφανείς αντιλήψεις. Για τον Bernal π.χ. η ελληνική γλώσσα είναι εξέλιξη μιας πρωτοελληνικής που σχηματίστηκε από επιρροές των  Φοινίκων και των Αιγυπτίων. Ο δεύτερος τόμος έχει υπότιτλο: Η αρχαιολογική και αρχειακή έρευνα. Ο τρίτος τόμος φέρει τον υπότιτλο: Η γλωσσολογική μαρτυρία. Επίσης το 1996 ο Bernal κυκλοφόρησε το βιβλίο : «Επιστροφή στην Μαύρη Αθηνά» .

Η «Μαύρη Αθηνά» πρέπει να ενταχθεί στην εκτεταμένη αμφισβήτηση που δέχεται ο ευρωπαϊκός κλασσικισμός, αλλά και η ίδια η χώρα μας. Ο ευρωπαϊκός κλασσικισμός αμφισβητείται ως προς την εγκυρότητα, τη σπουδαιότητα και τη σημασία του. Η Ελλάδα ως κρατική υπόσταση αμφισβητείται ως προς την ιδεολογία και τις αρχές που την συγκροτούν. Η ελληνική ιστορία αμφισβητείται ως προς τους συστατικούς και τους βασικούς μύθους που την χαρακτηρίζουν. Η αμφισβήτηση προέρχεται από σημαντικά κέντρα παραγωγής ιδεολογίας και έγκυρα ινστιτούτα επιστημονικής έρευνας, ενώ έχει διαχυθεί και κατακτήσει συμπαγή σύνολα και έχει φθάσει ακόμη και να χρησιμοποιείται ως πολιτικό όπλο και επιχείρημα από κράτη τα οποία τρέφουν επεκτατικές φιλοδοξίες και απειλούν την χώρα μας.     

Δεν μας είναι γνωστό το τι στηρίζει και τρέφει την προσπάθεια για αποδόμηση της ελληνικής ιστορίας και της κρατούσας ιδεολογίας. Η προσπάθεια αποδόμησης φαίνεται επίμονη, διαρκής και εκτεταμένη και βέβαια δεν μπορούμε να καταφύγουμε σε θεωρίες συνωμοσίας. Οι πολιτικές σκοπιμότητες που ενδέχεται να υποκρύπτονται δεν μας φαίνεται να αποτελούν επαρκή εξήγηση.

Είναι ανάγκη απόλυτη και κατεπείγουσα να αναλάβει η ελληνική διανόηση και η ελληνική επιστήμη την απόκρουση αποδομητικών αντιλήψεων, όπως η «Μαύρη Αθηνά». Πρέπει να αναληφθεί δράση, να δημιουργηθούν συστηματικά συνθετικά επιστημονικά έργα και να κινητοποιηθούν τα ελληνικά πανεπιστήμια. Οφείλουμε να υποστηρίξουμε τον ευρωπαϊκό κλασσικισμό, ακόμη και αν δεν συμφωνούμε απόλυτα μ΄ αυτόν.


Μια καινούργια ματιά προς τον αρχαίο κόσμο

Με τον τίτλο αυτό δημοσιεύεται άρθρο στη βρετανική εβδομαδιαία επιθεώρηση The Guardian Weekly της 8.8.2013. Το άρθρο αυτό δεν φαίνεται να είναι άσχετο με τον πρόσφατο θάνατο του συγγραφέα της «Μαύρης Αθηνάς» Martin Bernal, στις 9.6.2013. Στο τρίτομο αυτό έργο, που είναι άκρως αμφιλεγόμενο, ο Martin Bernal επιχειρηματολογεί σε ένα ευρύτατο φάσμα υποστηρίζοντας ότι οι απαρχές του ελληνικού πολιτισμού βρίσκονται στην αρχαία Αίγυπτο και στην αρχαία Φοινίκη. Οι Αιγύπτιοι και οι Φοίνικες εποίκισαν κατά τον Bernal την προϊστορική Ελλάδα.  Έτσι, ο κλασσικός πολιτισμός περιγράφεται ως υβριδικό αποτέλεσμα της συνάντησης αρχαίων πολιτισμών και παραδόσεων, παρά ως αυτοδύναμο σύνολο μιας συμπαγούς και αδιάσπαστης πολιτισμικής συνέχειας. Μάλιστα, τη σχετικοποίηση του κλασσικού κόσμου και την υποταγή του σε πολυπολιτισμικά πλαίσια ακολουθεί ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, που θεωρείται ως φαντασιακό αποτέλεσμα, κατάλληλο για να στηρίζει και να εξυπηρετεί τον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό και τον συνακόλουθο ρατσισμό.

Το άρθρο, που υπογράφει η συγγραφέας και κλασσικίστρια Charlotte Higgins, υποστηρίζει ότι η κληρονομιά της αρχαιότητας πρέπει να ανασυρθεί από την απομόνωση που βρίσκεται και να αναδειχθεί σε μία από τις πολλές υβριδικές πολιτισμικές παραδόσεις που υπάρχουν ή υπήρξαν ιστορικά. Ο κλασσικός πολιτισμός προσδιορίστηκε ψευδώς ως ευρωπαϊκός μόνο για να εξυπηρετήσει τον ιμπεριαλισμό του 19ου αιώνα. Αν θεωρήσουμε τον κλασσικό κόσμο ως τμήμα ενός ευρύτερου κόσμου που περιλαμβάνει τη Συρία, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο, τότε τι απομένει σήμερα από την ιδέα μας για την ευρωπαϊκή ταυτότητα;

Έτσι, η μοναδικότητα του κλασσικού κόσμου διαλύεται σε μια σειρά από πολλές υβριδικές πολιτισμικές υποενότητες και ένα πολυφωνικό συνονθύλευμα από ανατολικές δοξασίες και παραδόσεις. Πρόκειται για τον θρίαμβο του διαβόητου πολυπολιτισμικού μοντέλου πάνω στον κλασσικισμό. Θα πρέπει λοιπόν να ρωτήσουμε τι απομένει από τον αγώνα κατά της αμάθειας, της δεισιδαιμονίας και ποιος θα διαρρήξει τους δεσμούς που συνεχώς υφαίνουν το άλογο και το παράλογο. Αγώνα, που ανέλαβε ο κλασσικισμός ως προϋπόθεση κάθε πολιτισμικής άνθισης και κάθε ουσιαστικής εκπαίδευσης, αλλά και κάθε δημοκρατικής εξέλιξης, αφού η δημοκρατία σημαίνει κατ΄ ανάγκην και παιδεία και μάλιστα κλασσική παιδεία.

Για τους θιασώτες του πολυπολιτισμικού και τους αρνητές του κλασσικισμού ο αρχαίος κλασσικός κόσμος πρέπει να ανασυρθεί από την τέλεια απομόνωση, στην οποία κατά τη γνώμη τους βρίσκεται,  ώστε να απελευθερωθεί ο διανοητικός κοινός χώρος που συνδέει όλη την αρχαιότητα. Η καλλιέργεια του πολυγλωσσικού, του διαπολιτισμικού, αυτού που βοηθά την πνευματική αλληλοκατανόηση και προάγει την παγκόσμια συνεργασία δεν είναι ό,τι μπορεί σήμερα να πετύχει η ψυχρότητα αυτού που ονομάζουμε κλασσικό.

Οπωσδήποτε, η αμφισβήτηση του κλασσικισμού είναι πολύπλευρη και πολύμορφη. Η εφαρμογή και η άνοδος του πολυπολικού κόσμου δημιουργεί την ανάγκη άλλων διαπολιτισμικών σχέσεων. Η κατάργηση κάθε εμποδίου στη διακίνηση των προϊόντων, όπως και η απελευθέρωση όλων των αγορών επιβάλουν την πολυπολιτισμικότητα ως ανάγκη και ως αξία. Ο κόσμος μικραίνει, αλλά από πολλές απόψεις, γίνεται μεγαλύτερος. Ο κλασσικισμός ως δυτική συνεκτική παράδοση δεν έχει ίσως σήμερα τη συνδετική ισχύ που του εξασφάλιζε η δυτική πολιτική και οικονομική κυριαρχία. Ο πολυπολικός κόσμος θα είναι ίσως αναπόφευκτα και πολυπολιτισμικός.


Όμως, όπως και να διαμορφωθεί η οικουμένη πάντα θα υπάρχει η δύναμη και η γοητεία του κλασσικού, όπως εύστοχα την περιέγραψε ο Νίτσε: «ο κόσμος μπορεί να είναι όσο παίρνει σκοτεινός, όμως αρκεί να κοιτάξουμε ένα κομμάτι ελληνικής ζωής, για να φωτιστεί αμέσως άπλετα».

Εναντίον του Ελληνοκεντρισμού

Αυτός είναι ο τίτλος του άρθρου του Peter Green, καθηγητή κλασσικών σπουδών στο πανεπιστήμιο του Τέξας, στην έγκυρη επιθεώρηση London  Review of  Books στις 8.8.2013. Ίσως η δημοσίευση του άρθρου αυτού συνδέεται με τον θάνατο στις 9.6.2013 του, καθηγητή στο πανεπιστήμιο Cornell, Martin Bernal, συγγραφέα της «Μαύρης Αθηνάς».

Το άρθρο του Green αναφέρεται σε δύο πανεπιστημιακές εκδόσεις που διερευνούν τις σχέσεις της αρχαίας Περσίας με την αρχαία Αίγυπτο κατά την εποχή των Περσικών Πολέμων. Πρόκειται για μια ακόμη εκδήλωση της αμφισβήτησης των μέχρι σήμερα αντιλήψεων για τον κλασσικό κόσμο.

Στην πρώτη από αυτές, το βιβλίο του Stephen Ruzicka: Egypt and the Persian Empire, Oxford 2012, εξετάζεται η προσπάθεια της Περσικής Αυτοκρατορίας για την κατάκτηση της Αιγύπτου, ταυτόχρονα σχεδόν με την εμπλοκή σε θανάσιμο αγώνα με την Ελλάδα, η οποία από την επανάσταση των Ιώνων τον 6ο αιώνα π.Χ. κατέληξε στην κατάλυση της Αυτοκρατορίας από τον Αλέξανδρο μετά από 200 χρόνια. Το βιβλίο αυτό δίνει αφορμή σε επιθέσεις προς τον Ελληνοκεντρισμό που κατά τον κριτικό χαρακτηρίζει την ιστοριογραφία της εποχής εκείνης.

Στη δεύτερη έκδοση, το βιβλίο του Lloyd Llewellyn-Jones: King and court in ancient Persia, Edinburgh 2013, εξετάζεται μέσα από πλούτο στοιχείων η ιστορία και η συγκρότηση της αυτοκρατορικής περσικής αυλής.

Εκείνο στο οποίο επικεντρώνεται ο Peter Green είναι η πεποίθησή του ότι ο Ελληνοκεντρισμός παραμόρφωσε και περιόρισε τα επιτεύγματα των πολιτισμών που είχαν την κακή τύχη να αντιπαραταχθούν προς τους Έλληνες. Ενοχλείται καταφανώς από το ότι η ένδοξη κληρονομιά των Ελλήνων επιβίωσε των κατακτητών της Ελλάδας. Η Ρωμαϊκή και η Οθωμανική κατάκτηση της Ελλάδας δεν στάθηκαν ικανές να εμποδίσουν τους μεταγενέστερους θριάμβους του κλασσικισμού και τον ενθουσιασμό που εξακολουθεί αμείωτος να συνοδεύει τα ελληνικά επιτεύγματα.

Η προνομιακή αναφορά στις εκπληκτικές νίκες των Ελλήνων επί των κολοσσιαίων δυνάμεων που κινητοποίησαν για την κατάκτηση της Ελλάδας ο Δαρείος και μετά ο Ξέρξης παρουσιάζονται, μαζί με τις αφηγήσεις των Ελλήνων προπαγανδιστών (sic), όπως ο Ηρόδοτος και ο Πλούταρχος  ως τα αίτια που επέβαλαν τον Ελληνοκεντρισμό στη φαντασία των Ευρωπαίων.

Υποστηρίζεται ότι ο ελληνοκεντρισμός παραμόρφωσε και περιόρισε τα επιτεύγματα των άλλων πολιτισμών που προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν τους Έλληνες στις πιο ένδοξες στιγμές τους. Ενώ  τα επιτεύγματα των Ελλήνων δεν μπορούν να υποβαθμιστούν, η σκιά που ρίχνουν στους αντίπαλους σύγχρονούς τους πολιτισμούς είναι καταθλιπτική.

Κατά τη γνώμη πάντα του Peter Green, μόνο τελευταία η αρχαιολογική και επιγραφική έρευνα έδωσαν την αφορμή για να κινηθεί το ενδιαφέρον προς τους Αχαμαινίδες και τα εντυπωσιακά αυτοκρατορικά και πολιτιστικά επιτεύγματά τους.

Ο Peter Green  προσπαθεί να απαλύνει την αδικαιολόγητη γι΄ αυτόν αίγλη του κλασσικού ελληνισμού και πασχίζει να προβάλει την αξία και το μεγαλείο της αρχαίας Αιγύπτου που, κατά την γνώμη του, αντιμετώπισε την ασιατική επιβολή και τις περσικές εισβολές με τρόπο αντίστοιχο των Ελλήνων. Ο Ελληνοκεντρισμός κρατά άγνωστη την αντιπαράθεση της Περσικής Αυτοκρατορίας και της Αιγύπτου, που συμπίπτει χρονικά με τους Περσικούς Πολέμους. Κατά τον Peter Green το βιβλίο του Stephen Ruzicka διορθώνει την εικόνα που επέβαλε ο Ελληνοκεντρισμός διευρύνοντας τα στενά όρια του ελληνικού κόσμου και περιορίζοντας την κλίμακα της σύγκρουσης, ώστε να ιστορηθεί και η αντιπαράθεση Περσικής Αυτοκρατορίας και Αιγύπτου. Ισχυρίζεται μάλιστα ότι οι Έλληνες πέτυχαν να προσδώσουν στους εαυτούς τους και τον αγώνα τους σπουδαιότητα που είναι φανταστική. Έτσι, οι δύο επιθέσεις κατά της Ελλάδας είναι διάσημες, σε αντίθεση με τις δέκα εκστρατείες που η Περσική Αυτοκρατορία επιχείρησε κατά της Αιγύπτου. Μάλιστα, η μεγάλη και κοσμοϊστορική εκστρατεία του Ξέρξη κατά της Ελλάδας δεν αποτελεί την μέχρι τότε μεγαλύτερη σύγκρουση της ιστορίας, κατά την οποία η Ασία εκστράτευσε κατά της Ευρώπης, αλλά είναι μικρότερη και λιγότερο σπουδαία από την πανστρατιά της Περσικής Αυτοκρατορίας κατά της Αιγύπτου το 340 π.Χ.

Εν ολίγοις, ο Peter Green αναζητά έναν Πέρση ή Αιγύπτιο Ηρόδοτο, ώστε να προβάλει μέσα από τις πηγές την αντίθεσή του προς τον Ελληνοκεντρισμό. Απ΄ όσο γνωρίζουμε οι πηγές δεν βοηθούν και δεν είναι ικανές να ανταγωνιστούν την αίγλη των Ελλήνων συγγραφέων. Ό,τι τέλος, έχει γραφεί για να ανατρέψει τις αφηγήσεις των Ελλήνων βασίζεται στη φαντασία και επιδιώκει να επιβάλει μια προκαθορισμένη άποψη.

Το βιβλίο του Lloyd Llewellyn-Jones παρουσιάζει την Περσική Αυτοκρατορία μέσα από τους κύριους διοικητικούς θεσμούς της, την πολιτισμική ιδιαιτερότητά της και το μεγάλο πλούτο της. Ο συγγραφέας είναι ανατολιστής και δεν κρύβει τον θαυμασμό του για την περσική αυλή ως ένα τόπο απόλαυσης, ευγένειας, καλλιέργειας και ευαισθησίας, που ωστόσο μπορούσε να μεταμορφωθεί σε περιβάλλον συνομωσιών, αγριότητας και βαρβαρισμού. …  Όπως ακριβώς διαπίστωσαν οι φυγάδες τελευταίοι φιλόσοφοι από την Ακαδημία της Αθήνας, όταν το 530 μ.Χ. κατέφυγαν με το κλείσιμο της Ακαδημίας την περσική αυλή.


Παρασκευή 14 Ιουνίου 2013

Παγκόσμια κυριαρχία και αεροναυτική ισχύς.

Ο ανήσυχος και δυναμικός Δυτικός Πολιτισμός βρίσκεται πάντα ανοικτός προς τις θάλασσες και είναι Μεσογειακός και Ατλαντικός. Η κυριαρχία του αγγλοσαξονικού κόσμου στους ωκεανούς χρονολογείται από τον 18ο αιώνα. Πιο πριν μάλιστα, η Μεγάλη Βρετανία έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο εμπορικό και στο πολεμικό της ναυτικό. Οπωσδήποτε, μετά τον 18ο αιώνα, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιαπωνία και, πιο πρόσφατα, η Σοβιετική Ένωση αμφισβήτησαν, χωρίς επιτυχία, την αγγλική και την αμερικανή κυριαρχία στους ωκεανούς.
Είναι χαρακτηριστική η στρατηγική των αντιπάλων κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τη μεγαλύτερη και πιο εκτεταμένη στρατιωτική σύγκρουση της ιστορίας. Οι νικητές του πολέμου ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία διατήρησαν την ναυτική υπεροχή τους σε όλη τη διάρκειά του, άλλωστε αυτή δύσκολα αμφισβητήθηκε. Σε συμφωνία με την αγγλοσαξονική γεωπολιτική αντίληψη, οι τελικοί νικητές κυριάρχησαν στις θάλασσες, ανεξάρτητα από την έκβαση του χερσαίου πολέμου στην ευρασιατική ηπειρωτική μάζα.
Το πάγιο γεωπολιτικό δόγμα του αγγλοσαξονικού κόσμου διατυπώθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, αλλά εφαρμόσθηκε με συνέπεια πολύ πριν. Το δόγμα αυτό, με λίγα λόγια, υποστηρίζει ότι η ναυτική κυριαρχία στις θάλασσες που περιβάλλουν το ευρασιατικό ηπειρωτικό σύνολο (παγκόσμια νήσος) εξασφαλίζει την παγκόσμια κυριαρχία. Η χερσαία στρατιωτική δύναμη που ενδέχεται να κυριαρχήσει στο κεντρικό τμήμα της Ευρασίας (καρδιά) θα έχει την δυνατότητα να διεκδικήσει την παγκόσμια κυριαρχία με την έξοδό της στα λιμάνια που έχουν πρόσβαση στις θάλασσες (παγκόσμιος ωκεανός). Πρόκειται για μια γεωγραφία της ισχύος και για αντίληψη που επιβάλει το άνοιγμα προς τον κόσμο, τον έλεγχο των θαλασσίων δρόμων και την απόκτηση τεχνολογίας και επιρροής. Στο σχήμα αυτό εντάσσονται οι προσπάθειες της τσαρικής και της σοβιετικής Ρωσίας, όπως και της Γερμανίας, να αποκτήσουν την κυριαρχία της ευρασιατικής ηπείρου και την έξοδο στους λιμένες που οδηγούν στους ωκεανούς.
Το Ανατολικό Ζήτημα ερμηνεύεται, ως ένα σημείο, με τη σχηματοποίηση της παγκόσμιας γεωπολιτικής, όπως συνοπτικά την περιγράφει το δόγμα του «παγκόσμιου ωκεανού». Είναι χαρακτηριστικές οι παραινέσεις του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου προς τον νεαρό και άπειρο βασιλέα Όθωνα. Ο Μαυροκορδάτος προσπάθησε να πείσει τον ενθουσιώδη Όθωνα ότι η μόνη πιθανότητα εφαρμογής της Μεγάλης Ιδέας θα εμφανιζόταν μετά από μια απόπειρα της Ρωσίας να κατέλθει στην Κωνσταντινούπολη και τη Θράκη. Τότε μόνο, κατά τον Μαυροκορδάτο, θα είχε η ελληνική σημαία τη δυνατότητα να κυματίσει στην Κωνσταντινούπολη, αφού οι λόγχες των Δυτικών θα την ανύψωναν εκεί για, να χρησιμοποιήσουν τους Έλληνες ως ανάχωμα πρός τους Ρώσους. Ανάλογα, ο Ιωσήφ Στάλιν παρατήρησε, τον Φεβρουάριο του 1948, μεσούντος του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου στον συνεργάτη του Τίτο, Μίλοβαν Τζίλας, ότι οι Έλληνες κομμουνιστές δεν είχαν δυνατότητα επιτυχίας και ήταν άφρονες, με το να προσπαθούν να αποκόψουν τον θαλάσσιο δρόμο των ΗΠΑ στη Μεσόγειο και να συμπεριλάβουν την Ελλάδα στο Σιδηρούν Παραπέτασμα.
Σήμερα οι ΗΠΑ, παρά τα δημοσιονομικά τους προβλήματα, διατηρούν πανίσχυρους στόλους που καλύπτουν όλες τις θαλάσσιες επιφάνειες και κυριαρχούν απόλυτα σε όλους τους ωκεανούς. Οι ΗΠΑ διαθέτουν 53 υπερμοντέρνα πυρηνικά υποβρύχια, περισσότερα δηλαδή από αυτά που αθροίζουν όλοι μαζί οι άλλοι στόλοι. Διαθέτουν επίσης την ισχυρότερη και πλέον προηγμένη αεροναυτική δύναμη παρούσα σε οποιοδήποτε σημείο των ωκεανών. Ο στόλος των ΗΠΑ διαθέτει τα 12 από τα 15 αεροπλανοφόρα, που υπάρχουν σήμερα και προστατεύεται από μία πανίσχυρη φουτουριστική ανθυποβρυχιακή αεροπορική δύναμη. Πρόκειται για συνδυασμένη αεροναυτική πολεμική δυνατότητα που μπορεί να επέμβει σε κάθε σημείο του πλανήτη. Στις ΗΠΑ αναλογεί το 45% της παγκόσμιας δαπάνης για εξοπλισμούς, ενώ κατέχουν την τεχνολογική πρωτοπορία σε κρίσιμους αμυντικούς κλάδους.
Συνηθίζεται να λέγεται ότι το επιβλητικό στρατιωτικό δυναμικό των ΗΠΑ δεν αντιστοιχεί προς τις οικονομικές δυνατότητές τους. Ωστόσο, οι ΗΠΑ παραμένουν με μεγάλα περιθώρια η πλουσιότερη και η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου με την Κίνα και την Ιαπωνία σε μεγάλη απόσταση δεύτερες και στρατιωτικά πολύ υποδεέστερες.
Το αμυντικό δόγμα των ΗΠΑ περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τον σχεδιασμό και την παραγωγή προηγμένων υπερόπλων ώστε να διατηρηθεί η στρατιωτική πρωτοπορία των ΗΠΑ κατά τις επόμενες δεκαετίες.

Ιδού συνοπτικά τα μέσα με τα οποία εξοπλίζεται αυτή την εποχή το Πεντάγωνο:
-          Ελικοφόρα αεροπλάνα καθέτου απογείωσης V22 με κόστος 53 δισεκατομμύρια δολάρια  προς 115 εκατομμύρια δολάρια έκαστο.
-          Αντιβαλλιστικό σύστημα X με συνολικό κόστος 126 δισεκατομμύρια δολάρια.
-          Αεροπλανοφόρα νέας γενεάς με συνολικό κόστος 142 δισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή 14 δισεκατομμύρια δολάρια έκαστο. Τα αεροπλάνα δεν περιλαμβάνονται στο κόστος.
-          Πυρηνικά υποβρύχια κλάσης Virginia με συνολικό κόστος 93 δισεκατομμύρια δολάρια.
-          Τέλος, το ακριβότερο οπλικό πρόγραμμα της ιστορίας : το αόρατο στα ραντάρ πολεμικό αεροσκάφος πολλαπλής χρήσης F-35 με κόστος 400 δισεκατομμύρια δολάρια για το σύνολο των 2.547 αεροσκαφών που έχουν παραγγελθεί.

Πολλά έχουν γραφεί και γράφονται για το αεροπλάνο πέμπτης γενεάς F-35, το οποίο όταν άρχισε να κατασκευάζεται το 2002 ελέγετο ότι έθετε νέα μέτρα και σταθμά για την τεχνολογική πρόοδο. Έκτοτε, το αεροπλάνο κατασκευάζεται και τα δισεκατομμύρια εξατμίζονται. Σήμερα  συζητείται η σκοπιμότητά του. Η στρατιωτική τεχνολογία απομακρύνεται τα τελευταία χρόνια από την αντίληψη των επανδρωμένων αεροσκαφών. Αμφισβητείται η δυνατότητα του F-35 για επιτυχή δράση σε μεγάλες αποστάσεις όπως αυτές στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Παρά την περίπλοκη και άκρως προηγμένη τεχνολογία το αεροπλάνο F-35 άρχισε να κατασκευάζεται πριν καν κάποιο δοκιμαστικό πρωτόλειο υποστεί δοκιμές. Το Πεντάγωνο προβάλλει το απίστευτο επιχείρημα ότι το αεροπλάνο αυτό ήταν τόσο αναγκαίο και απαραίτητο, ώστε η κατασκευή του έπρεπε να αρχίσει πριν καν  σχεδιασθεί. Κατά τους σχολιαστές η αμερικανική τεχνολογική πρωτοπορία βρίσκεται μόνο πέντε χρόνια μπροστά από αυτή της Ρωσίας και της Κίνας, οι οποίες σχεδιάζουν οι ίδιες την παραγωγή ανάλογων αεροπλάνων πέμπτης γενεάς. Έτσι, τα κατασκευαστικά σχέδια έφτασαν να αλλάζουν δέκα φορές την ημέρα. Σημειώνουμε ότι το αεροπλάνο F-35 περιλαμβάνει περί τις 20.000 διακριτά εξαρτήματα, ενώ τα ηλεκτρονικά κυκλώματά του αποτελούν το πολυπλοκότερο σχεδιασμένο από τον άνθρωπο σύστημα και είναι περισσότερο από έξη φορές πιο πολύπλοκο από αυτό που εθεωρείτο ως πολυπλοκότερο.
Η εταιρεία Lockheed, γνωστή στους παλαιότερους από την δεκαετία του 1970, όταν εμπλέκεται σε σκάνδαλα, κατέβαλε έντονη προσπάθεια για να εξασφαλίσει αγοραστές, ώστε να περιορίσει το εξωφρενικό κόστος και να διασώσει το πρόγραμμα. Πράγματι, έχουν ανταποκριθεί με παραγγελίες αεροπορίες, όπως αυτές της Αυστρίας, της Αυστραλίας και του Καναδά. Για μας αυτό δεν θα είχε σημασία, αν στον κατάλογο των αγοραστών δεν περιλαμβάνονταν και η Τουρκία, η οποία έσπευσε να ανταποκριθεί με την παραγγελία στόλου από 150 αεροσκάφη...



Τρίτη 11 Ιουνίου 2013

Παράλογα προϊόντα και καταναγκασμός των καταναλωτών.







Πως αντιδρούν σήμερα οι εταιρείες καταναλωτικών προϊόντων, όταν η αγορά φαίνεται να έχει κορεσθεί; Μα, με τη δημιουργία και επιβολή νέων προϊόντων. Η τεχνολογία παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στις  διαδικασίες αυτές. Σύμφωνα με την κλασσική οικονομική θεωρία η κατασκευή και εμπορία των προϊόντων  και των αγαθών ακολουθεί τη διαπίστωση συγκεκριμένων αναγκών. Δεν είναι όμως έτσι. Φαίνεται πώς σήμερα ένα τεχνολογικό καταναλωτικό αγαθό είναι δυνατόν να κατασκευασθεί και να επιβληθεί στην αγορά, για να δημιουργήσει την ανάγκη της ύπαρξής του. Η παραγωγή δεν προϋποθέτει την ύπαρξη συγκεκριμένης ανάγκης, αλλά η τεχνολογία αποτελεί την προϋπόθεση για την δημιουργία της ανάγκης.   
Έτσι, χωρίς να έχουμε ακόμη κάνει χρήση των τηλεοράσεων υψηλής ευκρίνειας  που χαρακτηρίζονται από τον κωδικό HD(ανάλυση 1920x1080 πίξελ), πληροφορούμαστε ότι εμφανίσθηκε μία τηλεόραση υπερυψηλής ευκρίνειας με τον κωδικό 4ΚHD(ανάλυση 3840x2160 πίξελ), όχι για να βελτιώσει απλώς την ήδη πολύ καλής
 ευκρίνειας τηλεόραση HD, αλλά για να την αντικαταστήσει εκ βάθρων.
Εκείνο που συμβαίνει φαίνεται να είναι πτώση στον αριθμό των στην παγκόσμια  αγορά πωλούμενων τηλεοράσεων, με αντίστοιχες αρνητικές επιδράσεις στις μετοχές των μεγάλων κατασκευαστών των καταναλωτικών ηλεκτρονικών προϊόντων στα διεθνή χρηματιστήρια. Η θεραπεία ελπίζεται να είναι η ριζική μετατροπή και αναβάθμιση του συνόλου της τεχνολογίας των τηλεοπτικών μέσων, ώστε να γίνει συμβατή με την τεχνολογία υπερυψηλής ευκρίνειας. Αυτό σημαίνει αντικατάσταση όλων των δικτύων και καλωδιώσεων, ώστε να μπορούν να διαχειρίζονται τα υψηλά φορτία που η τεχνολογία 4KHD επιβάλλει. Αλλά και τα προγράμματα θα πρέπει να αντικατασταθούν με νέα αφού τα ήδη υπάρχοντα δεν μπορούν να ανταγωνισθούν την τεχνολογική τελειότητα της εικόνας που μεταδίδεται με την νέα τηλεόραση. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν, για παράδειγμα, αναλογισθούμε ότι η μέχρι σήμερα τεράστια παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών απαρχαιώνεται, αφού οι προτιμήσεις του κοινού θα είναι τέτοιες ώστε η ποιότητα της εικόνας του μέχρι σήμερα κινηματογράφου δεν θα είναι αποδεκτή. Το αποτέλεσμα θα είναι η αντίστοιχη απαξίωση της ποιοτικής παραγωγής της έβδομης τέχνης κατά τις προηγούμενες δεκαετίες. Για την ποιότητα στην οποία στοχεύουν οι ειδικοί της επικοινωνίας αρκεί να  αξιολογήσουμε το πρώτο φίλμ-πιλότο που γυρίσθηκε δοκιμαστικά  για να προπαγανδίσει την έλευση της νέας τηλεόρασης, που δεν είναι άλλο από τον «Άνθρωπο-Αράχνη».
Αλλά και το κόστος των νέων τηλεοράσεων θα είναι υψηλό συγκριτικά με αυτές που παράγονται, αφού η υψηλή ευκρίνεια απαιτεί και μεγάλες οθόνες. Θα έχουμε λοιπόν αντικατάσταση τεράστιου αριθμού τηλεοράσεων σε όλο τον κόσμο και τεράστιες επενδύσεις για την υποστήριξη της νέας  τεχνολογίας. Ωστόσο, πολλοί είναι αυτοί που θα συμφωνήσουν ότι το  νέο αυτό προϊόν παρά την τεχνολογική του τελειότητα είναι «ανόητο»: Δεν θα είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί για πολλά χρόνια λόγω της  έλλειψης τεχνολογικής υποδομής και κατάλληλων προγραμμάτων. 

Παρασκευή 22 Μαρτίου 2013

Επιβιώσεις από τον Ψυχρό Πόλεμο


Από καιρό σε καιρό διαβάζουμε για τις συνθήκες που υπογράφουν οι ΗΠΑ και η σημερινή Ρωσία, που αφορούν τον αριθμό των πυρηνικών όπλων που η κάθε μία από τις δύο αυτές χώρες, πρωταγωνίστριες του Ψυχρού Πολέμου, εξακολουθούν να διατηρούν. Διορθώνω: όχι μόνο εξακολουθούν να διατηρούν, αλλά και συντηρούν σε κατάσταση ετοιμότητας. Με άλλα λόγια, η «ισορροπία του τρόμου» της εποχής του Ψυχρού Πολέμου εξακολουθεί να υφίσταται και μάλιστα να υφίσταται χάρη στις χιλιάδες των βαλλιστικών πυραύλων των εξοπλισμένων με πυρηνικές κεφαλές, που βρίσκονται και σήμερα παραταγμένοι και έτοιμοι για εκτόξευση, όπως και κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Βέβαια, ο αριθμός των 31.255 πυρηνικών κεφαλών που οι ΗΠΑ διατηρούσαν ετοιμοπόλεμες γύρω στο 1965, ή των 40.159, πού ήταν το αντίστοιχο ρεκόρ της τότε ΕΣΣΔ γύρω στο 1985, φαντάζουν σήμερα υπερβολικοί. Αυτό γιατί σήμερα οι μεν ΗΠΑ διατηρούν περί τις 5.000, ενώ η Ρωσία, κληρονόμος της ΕΣΣΔ, διατηρεί τις 8.000.

Μη βιαστείτε να ανακουφιστείτε. Οι αριθμοί αυτοί επαρκούν και σήμερα για την ολική καταστροφή του πλανήτη. Ανεξήγητη παραμένει ακόμη η ανάγκη για τέτοια συσσώρευση καταστροφικής δύναμης και ακόμη πιο ανεξήγητη είναι η επιβίωση σήμερα μιας τέτοιας ανάγκης. Δεν μας είναι γνωστό αν τα όπλα αυτά και τα μέσα μεταφοράς τους εξακολουθούν να βελτιώνονται και να αντικαθίστανται από περισσότερο αποτελεσματικά όπλα και μέσα. Δεν γνωρίζουμε αν επιβιώνουν τα δαιμονικά πολεμικά συστήματα της ακμής του Ψυχρού Πολέμου, όπως η στρατηγική τακτική αεροπορία. «Γιατί όμως να μην επιβιώνουν;», θα ρωτούσε κανείς, αφού υπάρχουν διαθέσιμα σήμερα πολύ πιο αποτελεσματικά τεχνολογικά κατορθώματα, όπως είναι π.χ. το βομβαρδιστικό Β-2. Το απαισιόδοξο φινάλε της ταινίας του Stanley Kubrik, «Doctor Strangelove», που στοίχειωνε τις νύχτες της δεκαετίας του 1960, εξακολουθεί, λοιπόν, να είναι δυνατό, δεδομένης της πιθανότητας ανθρώπινου λάθους μέσα σε ένα τεχνολογικό περιβάλλον με ελάχιστα χρονικά περιθώρια.

Η εποχή του πυρηνικού τρόμου αρχίζει με την προσπάθεια κατασκευής πυρηνικών όπλων κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Η χιτλερική Γερμανία ευτυχώς εγκατέλειψε γρήγορα τη σχετική προσπάθεια, ενώ οι ΗΠΑ έκλεισαν τον Παγκόσμιο Πόλεμο με τη ρίψη της βόμβας στη Χιροσίμα στις 6 Αυγούστου 1945. Τέσσερα χρόνια αργότερα εμφανίστηκε η σοβιετική βόμβα, ενώ οι ΗΠΑ ακολούθησε με τη βόμβα υδρογόνου που στη θέση της ισχύος χιλιάδων τόνων ΤΝΤ της πρώτης βόμβας, επέτυχε εκρηκτική δύναμη εκατομμυρίων τόνων ΤΝΤ. Στη συνέχεια αναπτύχθηκε ο εφιαλτικός ανταγωνισμός εξοπλισμών στον οποίο επιδόθηκαν με φανατισμό αμφότεροι οι ανταγωνιστές. Οι ΗΠΑ κατασκεύασαν ένα στόλο βομβαρδιστικών τα οποία εξοπλισμένα με πυρηνικά όπλα περιπολούσαν μόνιμα στην περίμετρο του τότε σιδηρού παραπετάσματος. Σε απάντηση η ΕΣΣΔ ανέπτυξε τακτικά πυρηνικά όπλα που με βομβαρδιστικά, βαλλιστικούς πυραύλους ή με τηλεβόλα μπορούσαν να καταστρέψουν τις ΗΠΑ και είχαν θέσει την Ευρώπη σε ομηρία.

Ωστόσο, η φρενιτιώδης κούρσα εξοπλισμών έγινε εφιάλτης κατά τη δεκαετία του 1960, όταν αμφότεροι οι αντίπαλοι ανέπτυξαν διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους, εξοπλισμένους με πυρηνικές κεφαλές και έτοιμους να πλήξουν καθορισμένους στόχους στην επικράτεια του αντιπάλου με ελάχιστα χρονικά περιθώρια. Ο ανταγωνισμός έλαβε δαιμονική μορφή όταν ο κάθε αντίπαλος επεδίωξε να συσσωρεύει μεγαλύτερο αριθμό όπλων, παρά τη δυνατότητα που είχε ήδη για ολική καταστροφή του αντιπάλου. Ήδη στις αρχές της δεκαετίας του 1960 η στρατηγική των ΗΠΑ βασιζόταν στην αντίληψη της «μαζικής ανταπόδοσης», δηλαδή, στο δόγμα της άμεσης και απεριόριστης πυρηνικής ανταπάντησης σε οποιαδήποτε απόπειρα της ΕΣΣΔ να παραβιάσει τα σύνορα των δυτικών χωρών. Λεπτομερή σχέδια εκπονήθηκαν, ώστε κάθε ασήμαντη γωνιά του εχθρικού εδάφους να εξασφαλιστεί με συνολική καταστροφή. Έχει υπολογιστεί ότι πολιτείες του ανατολικού μπλοκ με πληθυσμιακή και οικονομική συγκέντρωση ανάλογες προς αυτές της Χιροσίμα, είχαν προκαθοριστεί να βομβαρδιστούν με βόμβες εκρηκτικής δύναμης 600 φορές μεγαλύτερης αυτής που κατέστρεψε τη Χιροσίμα. Τα σχέδια της τακτικής στρατηγικής δύναμης των ΗΠΑ προέβλεπαν για τη μαζική πυρηνική ανταπόδοση την εκτόξευση 1.459 πυρηνικών κεφαλών εναντίον 654 στόχων στην ΕΣΣΔ, την Ανατολική Ευρώπη και την Κίνα: τελικό αποτέλεσμα κατά τους υπολογισμούς των στρατηγικών σχεδιαστών, 175 εκατομμύρια νεκροί. Σε περίπτωση εφαρμογής άλλου σχεδίου από αυτό της μαζικής ανταπόδοσης, υπολογίστηκε ότι μία προληπτική πυρηνική επίθεση θα χρειαζόταν 3.423 πυρηνικές κεφαλές με αποτέλεσμα τον θάνατο 285 εκατομμυρίων ανθρώπων, πλέον 40 εκατομμύρια τραυματιών. Τα σχέδια αυτά άφησαν στους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας να περιγράψουν τα αποτελέσματα του παγκόσμιου πυρηνικού χειμώνα και της διάχυσης της ραδιενέργειας σε ολόκληρο τον πλανήτη. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι ο σχεδιασμός για τον βομβαρδισμό της Αλβανίας προέβλεπε την πλήρη εξαφάνιση της χώρας αυτής, παρά το γεγονός ότι η Αλβανία είχε τότε αποσκιρτήσει και δεν ακολουθούσε τη σοβιετική ορθοδοξία. Σε απάντηση ερώτησης του υπουργού άμυνας Robert McNamara, ο αρμόδιος στρατηγός δήλωσε ότι η εξαφάνιση της Αλβανίας ήταν αναγκαία λόγω της παρουσίας ισχυρού αμυντικού ραντάρ στη χώρα αυτή! Ανάλογα, ο Νικήτα Χρουτσώφ απείλησε την καταστροφή της Ακρόπολης, που βέβαια συνεπάγεται και την καταστροφή των Αθηνών.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 κανείς δεν μπορούσε να αξιολογήσει την καταστρεπτική δύναμη που είχε συσσωρεύσει ο κάθε αντίπαλος εναντίον του άλλου. Δεν είχαν μόνο αρκετή δύναμη, ώστε να εξαλείψουν τον αντίπαλό τους, αλλά φρόντιζαν συνεχώς να την αυξήσουν, ώστε να μπορούν να τον εξαλείψουν πολλές φορές! Ποιού είδους στρατηγική μπορεί να εξυπηρετεί μια τέτοια παράνοια; Σε στιγμή ειλικρίνειας και λογικής ο Ρίτσαρντ Νίξον ρώτησε αγανακτισμένος: «Τι θα πει στρατηγική υπεροχή; Και τι μπορούμε να κάνουμε μ΄ αυτήν;» Καταλάβαινε ότι η «στρατηγική υπεροχή» ήταν αδύνατη.

Σήμερα, πάνω από 20 χρόνια μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει το τί χρειάζονται και το τί εξυπηρετούν τόσα συσσωρευμένα πυρηνικά όπλα και πολύ περισσότερο δεν μπορεί να εξηγήσει ποιά ανάγκη επιβάλλει το να συνεχίζουν να υπάρχουν. Η επικρατούσα λογική επιβάλλει την κατοχή και την ύπαρξη των πυρηνικών όπλων ως αναγκαίο μέσο αποτροπής. Αυτό είναι σωστό και αναγκαίο εφ΄ όσον υπάρχουν πυρηνικά όπλα και ορκισμένοι αντίπαλοι. Το ερώτημα είναι αν μπορέσει ο κόσμος να φτάσει σε μια συμφωνία σημαντικής εξάλειψης των πυρηνικών όπλων. Αυτό φαίνεται αμφίβολο, δεδομένου ότι η απόκτηση πυρηνικών όπλων από μία χώρα τη θέτει σε κατάσταση υπεροχής προς τις χώρες της περιμέτρου της, αλλά και προς χώρες πολύ μακρύτερα από αυτήν, εφ΄όσον διαθέτει τεχνολογία κατασκευής βαλλιστικών μέσων. Ο πρόεδρος Ομπάμα έχει δηλώσει ότι η συνολική κατάργηση των πυρηνικών όπλων είναι σκοπός του, αν και αυτό φαίνεται να απαιτεί χρονικά περιθώρια πολύ μακρύτερα από τη θητεία του. Μία συμφωνημένη κατάργηση των πυρηνικών όπλων φαίνεται αδύνατη και για ένα ακόμη λόγο, αφού κάτι τέτοιο απαιτεί ισορροπία μεταξύ των εθνών και ειδικά ισορροπία στην οριακή κατάσταση, όπου ισχυρά έθνη θα διαθέτουν λίγα ή καθόλου πυρηνικά όπλα. Σε τέτοιες καταστάσεις φιλόδοξες κυβερνήσεις μεσαίων ή μικρών χωρών θα μπορούν να αναρριχηθούν σε επίπεδο υπερδύναμης με την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Μια παγκόσμια μη πυρηνική τάξη φαίνεται αδύνατη, αφού αδύνατη είναι και η εξάλειψη των φιλοδοξιών και της τάσης για κυριαρχία.



Διαστάσεις τῆς κρίσης μας.

Ἡ κρίση πού μᾶς ἀπασχολεῖ ὡς κοινωνία καί ὡς ἔθνος δέν εἶναι μόνο οἰκονομική καί κοινωνική. Ἔχει προσφυώς λεχθεῖ ὅτι οἱ διαστάσεις της περιλαμβάνουν καί ζητήματα οὐσιαστικά, πού καθορίζουν τήν ἀντίληψή μας καί τήν παράσταση πού ἔχουμε γιά τόν κόσμο καί γιά τή θέση μας σέ αὐτόν. Δηλαδή, ἡ κρίση πού ἐκδηλώνεται ὡς οἰκονομικό καί κοινωνικό φαινόμενο, ἐπεκτείνεται καί στόν τρόπο πού ἀντιλαμβανόμαστε τόν κόσμο καί ἀντιδροῦμε στίς πραγματικότητές του.

Αἰνιγματική καί προβληματική φαίνεται σήμερα νά εἶναι ἡ θέση πού κατέχει ἡ ταυτότητά μας στό συλλογικό ὑποσυνείδητό μας. Σήμερα, τμήματα τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ ἀμφισβητοῦν τήν καθιερωμένη μέσα στούς αἰῶνες σχέση μας μέ τήν ἑλληνική ἀρχαιότητα, ἀλλά καί μέ τούς μακρεῖς αἰῶνες τοῦ Βυζαντίου. Οἱ ἀμφισβητήσεις αὐτές, πού ξεκινοῦν ἀπό τόν εὐρωπαϊκό Διαφωτισμό τοῦ 18ου αἰώνα, κυριαρχοῦν τελευταῖα σέ ἀκαδημαϊκά περιβάλλοντα πού ἐπηρεάζονται ἀπό τήν ἀγγλοσαξωνική σχολή σκέψης καί ἱστοριογραφίας.

Χαρακτηριστικό φαινόμενο κρίσης ταυτότητας ἀποτελεῖ ἡ θέση πού κατέχει στό συλλογικό ὑποσυνείδητο, ἀλλά καί στήν ἐπιστημονική κοινότητα ἡ χιλιόχρονη Βυζαντινή Αὐτοκρατορία. Πρόκειται, βέβαια, γιά μία φάση τῆς μακρόχρονης κρίσης ταυτότητας πού μᾶς ταλανίζει ἀπό τήν ἐποχή τῆς Δ΄ Σταυροφορίας, τόν 13ο αἰώνα, ὅταν ἡ Βυζαντινή Αὐτοκρατορία κατακτᾶται καί διαμελίζεται διαμοιραζόμενη ἀπό τούς Δυτικούς. Ἔκτοτε, ἰδεολογικές ἀντιπαραθέσεις, διχασμοί καί ἀτέρμονες συζητήσεις ἐπικεντρώνονται στό ἐρώτημα ἄν ἀνήκουμε ὡς ἔθνος καί χώρα στήν Ἀνατολή ἤ στή Δύση, ἐρώτημα πού μόνιμα ξεκινᾶ ἤ καταλήγει σέ ἀπορία γιά τό Βυζάντιο.

Παρά τό ὅτι Ἀνατολική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, τό λαϊκό σῶμα καί τμῆμα τῆς διανόησης ἐκφράζονται μέ ἐνθουσιασμό γιά τά ἐπιτεύγματα καί τή σημασία τῆς χιλιόχρονης ἑλληνικῆς αὐτοκρατορίας, ἔχει διαδοθεῖ μία ἀρνητική ἀντίληψη πού χαρακτηρίζει τό Βυζάντιο ὡς μία περίοδο ὀπισθοδρόμησης καί βαρβαρισμοῦ, ἀνάλογη πρός τόν Μεσαίωνα τῶν Δυτικῶν. Ἡ εἰκόνα αὐτή τοῦ Βυζαντίου ξεκινᾶ ἀπό τόν εὐρωπαϊκό Διαφωτισμό καί περιγράφηκε στή γεμάτη παρανοήσεις καί διαστρεβλώσεις Ἱστορία τοῦ Γίββωνα. Σήμερα, λοιπόν, κυριολεκτικά ἰσχύει ἡ παρατήρηση τοῦ Φώτη Κόντογλου, μισό αἰώνα πρίν, ὅτι τό Βυζάντιο ἀποτελεῖ «σημεῖο ἀντιλεγόμενον». Σχετικό εἶναι καί τό γεγονός ὅτι μερίδα τοῦ ἀκαδημαϊκοῦ κατεστημένου στή χώρα μας φαίνεται νά ἐγκαταλείπει τήν ἀντίληψη τῆς συνέχειας τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας καί νά ἀρνεῖται τήν ἱστορικότητα τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους. Ἡ θεωρητική ὀργανική σύνθεση πού συνέδεε τήν κλασσική ἀρχαιότητα καί τό Βυζάντιο μέ τόν Νέο Ἑλληνισμό, προϊόν τῆς ρομαντικῆς ἱστορικῆς ἀνάλυσης τοῦ 19ου αἰώνα δέν γίνεται ἀποδεκτή ἀπό πολλούς σήμερα.

Ὑποστηρίζεται ὅτι τό ἑλληνικό ἔθνος εἶναι σύνθεση πού ἀκολουθεῖ τή συγκρότηση τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους, δηλαδή ἀποτέλεσμα διεργασιῶν κατά τόν ἑλληνικό Διαφωτισμό τόν 18ο αἰώνα. Ἡ ἄποψη αὐτή, πού ἐπιτυχῶς χαρακτηρίσθηκε ὡς ἐθνομηδενισμός, συνδυάζεται μέ μία ἐξιδανίκευση τῆς Τουρκοκρατίας, σύμφωνα μέ τήν ὁποία ἡ καταπιεστική καί ὀπισθοδρομική Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία, τῆς ὁποίας κύρια σκοπιμότητα ἦταν ἡ ἀπομύζηση τῶν ὑπηκόων της, παίρνει ἄφεση ἁμαρτιῶν καί ἐξωραΐζεται. Κυρίως ὅμως κατακερματίζεται καί ἀπονευρώνεται ἡ ἑλληνική ἱστορία μέ ὅ,τι αὐτό μπορεῖ νά συνεπάγεται. Γιά παράδειγμα, ἀρνούμενοι τήν σύνδεση τῆς παράδοσής μας μέ τήν βυζαντινή οἰκουμενικότητα, ἐκμηδενίζουμε τή σημασία καί τή βαρύτητα τοῦ ἑλληνικοῦ κοινοτικοῦ συστήματος κατά τήν Τουρκοκρατία καί ἰδιαίτερα κατά τήν τελευταία καί κρίσιμη φάση της. Ἀνάλογα ἡ ἀποσύνδεσή μας ἀπό τούς βυζαντινούς αἰῶνες ἀφήνει μετέωρη τήν πραγματικότητα καί τήν μοναδικότητα αὐτοῦ πού ὀνομάζουμε «Καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολή». Οἱ ἀντιλήψεις αὐτές, λοιπόν, δέν μποροῦν νά προσφέρουν ἕνα πλαίσιο καί μία πειστική ἀφήγηση γιά τούς μακρούς αἰῶνες, τούς γεμάτους ἑλληνική παρουσία καί τεράστια παραγωγή τέχνης καί λογοτεχνίας, πού κανείς δέν ἀμφισβητεῖ τόν ἑλληνικό τους χαρακτῆρα. Οὔτε ἔχουν ὑποστηριχθεῖ καί δέν βασίζονται σέ ἐπιστημονικές ἐκδόσεις ἤ σέ συνθετικές ἐργασίες.

Ὅπως καί νά ἐρμηνεύσουμε τίς ἐξελίξεις αὐτές τό συμπέρασμα παραμένει καί συνοψίζεται στό ὅτι εἶναι ἀπολύτως καί κατεπειγόντως ἀναγκαία ἡ ἐπιβεβαίωση τῆς σχέσης μας μέ τήν ἀρχαιότητα καί μέ τούς δέκα αἰῶνες τοῦ Βυζαντίου. Μᾶς χρειάζεται καί πάλι ἡ δημιουργική ἐκείνη μελέτη καί ἐνασχόληση πού ὁδήγησε στήν ἔκδοση ἔργων, ὅπως ἡ ἱστορία τοῦ Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου, ἡ συλλογική Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους τῆς Ἐκδοτικῆς Ἀθηνῶν ἤ ἡ ἱστορία τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ τοῦ Ἀπόστολου Βακαλόπουλου.

Εἶναι αὐτονόητο ὅτι ἐπιμονή μας στίς μελέτες τῆς φιλολογίας, τῆς λαογραφίας καί τῆς τέχνης τοῦ Βυζαντίου, οἱ ὁποῖες τίς τελευταῖες δεκαετίες ἀνθίζουν στή χώρα μας, πρέπει νά διατηρηθεῖ καί νά ἐνισχυθεῖ μέ τά μέσα πού διαθέτουμε, καί αὐτά δέν εἶναι λίγα. Εὐτυχῶς καί μέ χαρακτηριστική συνέπεια ὁ ἑλληνικός λαός καί ἡ ἑλληνική διανόηση τιμοῦν τό Βυζάντιο μέ τόν τρόπο πού τοῦ ἀξίζει.